5 Soruda Zambiya’da İslam

Kuzey Yarım Küre’de hava buz gibiyken en sıcak günlerini yaşayan, yemyeşil doğası, zengin safari imkanları ve Zambezi Nehri’ne dökülen Victoria Şelaleleri ile turistleri cezbeden Güney Yarım Küre ülkesi Zambiya’da İslam’ın ve Müslümanların durumu nedir? Gelin beş soruda cevaplayalım. Keyifli okumalar!

Zambiya’da Yaşayan Müslüman Nüfus Ne Kadar?

Resmi dini Hıristiyanlık olan Zambiya’da Müslüman nüfusun, son nüfus sayımının 2014 yılında yapılması ve sayımların yeterince güvenilir olmaması nedeniyle, resmi kaynaklarda verilen 59.000 sayısından çok daha fazla olduğu tahmin edilmektedir. Bu rakam yüzde bire bile tekabül etmezken Müslümanlar, nüfuslarının yüzde 3 ila 5 arasında olduğunu iddia etmektedir. Yerli Müslümanların yanı sıra, Müslüman toplumun kayda değer bir kısmını Hindistan ve Pakistanlılar, Orta Doğu’dan ve diğer Afrika ülkelerinden gelenler oluşturmaktadır.

Zambiya İslam İle ne zaman tanıştı?

İslam dini Zambiya topraklarına 14. yüzyılda Arap tüccarların Doğu Afrika kıyıları boyunca kurduğu emirlikler sayesinde girmiştir. Komşu ülkeler olan Malavi, Tanzanya ve Mozambik’e yerleşen tüccarların, zaman içinde bu ülkelerden ayrılıp Zambiya’ya gelişiyle birlikte İslam’la tanışan ülkeye asıl Müslüman göçü kolonyal dönemde başlamıştır. O dönemde Kuzey Rodezya olarak anılan topraklara İngilizler tarafından getirilen Hindistanlı işçilerin büyük çoğunluğunu Müslümanlar oluşturmuştur. 

Zambiya’nın en meşhur camileri hangileridir?

Cami sayısının her geçen yıl arttığı ülkede, camilerin temizliği ve bakımı dikkat çekmektedir. Abdesthanelerde bulunan tertemiz havlular, sabunlar ve mis gibi kokan halılarıyla tüm ümmet için örnek teşkil eden camiler hem vakit namazlarında hem de Cuma namazlarında birbirini seven ve destekleyen cemaatleri ile dolmaktadır. Bazı camilerin bünyesinde medreseler ve İslami eğitim veren ilk ve orta dereceli okullar bulunmaktadır. Kimi camilerde ezan okunmasına izin verilirken, çoğu camide ezanlar cami içinde okunmaktadır. Başkent Lusaka’da bulunan Jaame Masjid, şehrin en büyük camisidir. Müslüman ülke Malavi’ye komşu olan Chipata eyaletinde bulunan Chipata Central Mosque ise farklı mimarisi ile dikkat çekmektedir.

Başkent Lusaka’da cami ve Hindu tapınağını yan yana görmek de buradaki Hindistan kökenli Hindu ve Müslümanların barış içinde yaşadığının bir göstergesidir.

Zambiya’da öne çıkan organizasyonlar ve Müslüman şahsiyetler kimlerdir?

Hıristiyan bir ülke olan Zambiya’da çoğu ülkeye nazaran az sayıda İslami faaliyet gerçekleştirilmektedir. Yönetim büyük etkinliklere ve toplantılara sıcak bakmadığı için Müslümanlar daha çok hayır çalışmaları ve dinler arası diyalog adı altında oluşturulan birtakım faaliyetlerde kendilerini tanıtmak ve seslerini duyurmak için çabalamaktadırlar. Uluslararası bir tebliğ organizasyonu olan IERA, başta başkent Lusaka olmak üzere hemen her şehirde aktif bir şekilde halkı İslam’a davet etmek için azami gayret göstermektedir. Organizasyon, her geçen gün İslam’a giren Zambiyalıların sayısında artış olduğunu belirtmektedir. Muslim Sisters United International ise, Müslüman kadınların faaliyet gösterdiği küçük çaplı ancak etkili bir organizasyondur.

Ülkede her ne kadar çoğunlukla Hindistan kökenli Müslümanlar bulunsa da, yerli halk arasından yetişen imam ve eğitimcilerin etki alanı daha geniştir. Kitwe şehrinde bulunan Bulangillio İslam Merkezi’nde görev yapan Şeyh Sıddık Kaputula halk arasından yetişen kıymetli âlimlerden biridir. Zambiya’da Hristiyan din görevlilerin kamuya açık alanlarda bilhassa da otobüslerde vaaz vermeleri çok yaygın bir durumken, bir Müslümanın aynı şeyi yapması düşünülemezdi. Ancak Şeyh Sıddık Kaputula, otobüste yolculara İslam’ı anlatan ilk Müslüman olmuştur. Elbette ilk zamanlar rahiplerin ve halkın olumsuz tepkisiyle karşılaşmıştır fakat güzel üslubu ve samimiyeti sayesinde gönülleri fethetmiş, rahiplerin dahi saygısını kazanmıştır. Şeyhin birbirinden güzel videolarına sosyal medyada ulaşabilirsiniz. Geçtiğimiz yıl Ocak ayında vefat eden Şeyh Taha Chiwala ise, yoğunlukla yerli Müslümanların yaşadığı Makeni bölgesinde çok sayıda Müslümana rehberlik etmiş, İslam’ı anlatmıştır. Ülke genelinde imamların halk tarafından sevildiğini ve cemaatlerinin sıkıntılarıyla yakından ilgilendiklerini sıklıkla duymaktayız.

Zambiyalı Müslümanların yaşadığı sıkıntılar nelerdir?

Zambiya halkı Müslümanlara karşı son derece hoşgörüyle yaklaşmaktadır. Zengin ve etkin olan Müslüman nüfus cömertliği ve hayır işlerindeki çabalarıyla bilinmektedir. Dünya genelinde yaşanan İslamofobi sıkıntısından uzak kalan Zambiyalı Müslümanlar, İslami eğitim veren ilk ve orta dereceli okullar kurarak bilinçli Müslüman gençler yetiştirebilmektedir. Titizlikle kontrol edilen helal sertifikaları sayesinde, helal gıda sunan restoran ve helal sertifikalı market ürünlerinin sayısı gün geçtikçe artmaktadır.

Elbette Müslüman toplum, ülkede İslami okullar, medreseler ve camiler inşa etmek için uzun yıllar sabırlı çabalar göstermiştir. Bu nedenle olası kısıtlamalar ve mevcut hakların ellerinden alınması endişesiyle büyük çaplı faaliyetlerden kaçınmakta, tedbirli yaşamaktadırlar.

Yasalardan kaynaklı güvenlik endişesi nedeniyle, resmi işlemlerde başörtülü fotoğraflar kabul edilmemektedir. (Benzer şekilde peruk, şapka ve diğer aksesuarlar da reddedilmektedir.)

Müslümanların çoğunluk olduğu bölgelerde kılık kıyafet ve ibadet özgürlüğü tam anlamıyla yaşanırken, bölgeye, okullara ve bireylere bağlı olarak bilhassa başörtüsü ve namaz gibi ibadetlerin yerine getirilmesinde sıkıntılar yaşandığı da dile getirilmektedir.

Kaynaklar

1. worldbulletin.dunyabulteni.net/islamic-world/zambias-growing-islam-h122789.html
2. newdelhitimes.com/muslims-in-zambia-raise-awareness-about-islam
3. africa.peacelink.org/newsfromafrica/articles/art_10733.html
4. zambianews365.com/zambian-muslims-mourn-prominent-sheikh