Çeçen Lider-Cahar Dudayev

Sibirya ve Orta Asya’ya sürgüne gönderilen Çeçenler. Yıl 1944. Sürgün yollarında, sürgün acılarının üzerine sinmiş olduğu henüz iki haftalık Çeçen bir bebek… Sizlere bu bebeğin Çeçenistan hikâyeleriyle büyüyüşünü ve yurdu Çeçenistan’ın bağımsızlığı için verdiği mücadeleyi anlatacağız. Cahar Dudayev; Sovyet ordusunda savaş pilotluğundan, Çeçen halkının bağımsızlık kahramanlığına uzanan sıra dışı hayat hikâyesi ile Çeçenistan’ın sembol isimlerdendir. Gelin bu bağımsızlık mücadelesine biraz daha yakından tanık olalım.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Çeçenlerin bağımsız olma savaşına önderlik eden Cahar Dudayev, 1944’te Josef Stalin’in emriyle Çeçen ve İnguş halkının Orta Asya ve Sibirya’ya sürüldüğü dönemde Çeçen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Daha on beş günlük iken ailesinin kucağında sürgüne gönderilmesiyle mücadelesi başlayan yüzlerce çocuktan biriydi o da. Soğuğa ve kötü şartlara rağmen Allah’ın yardımıyla hayatta kalmayı başaran nadir bebeklerdendi. Daha iki haftalıkken dik duruşunun ve mücadeleci ruhunun tohumları filizlenen Dudayev, bu ruhun gereği olarak yurdunun bağımsızlığı uğruna bir hayat sürdü.

Cahar Dudayev’in çocukluk yılları, maddi ve manevi sıkıntılar arasında Çeçenlerin sürüldüğü Kazakistan’ın Çimkent kentinde geçti. Anne ve babasının özen ve hassasiyetiyle dönemin bütün yasaklarına rağmen iyi bir Müslüman olarak yetiştirildi. 1957’de Sovyetler Birliği’ni yöneten Nikita Kruşçev’in Kafkas halklarının kendi vatanlarına dönmelerine izin verme kararı öncesi, 1956 yılında henüz on iki yaşındayken tek başına Kazakistan’dan kaçtı. Dudayev, bir tren vagonuna gizlenip Çeçenistan’a döndü. Artık 1944 kışında daha bebekken sürgünle çıkarıldığı vatanında nihayet on iki yaşında bir delikanlı olarak bulunuyordu.

Sovyet Ordusunda Bir Çeçen

Cahar Dudayev zeki bir çocuktu ve yaşadığı onca meşakkate rağmen eğitim hayatını oldukça başarılı sürdürmüştü. Ortaöğrenimini Çeçenistan’da tamamladıktan sonra 1960 yılında Kuzey Osetya Devlet Üniversitesi’nde Fizik-Matematik bölümünü kazandı. Ancak birinci sınıftan sonra annesinden gizli Rusya’nın Tambov kentinde askeri pilotluk için uzmanlık dersleri aldı. Ardından Tambov Askeri Pilotluk Yüksekokulu’na girmeyi başardı ve 1962’de mezun oldu. 1966 yılında Uzun Mesafe Uçak Pilotluğu ve Mühendisliği Bölümü’nü bitirdi ve 1969’da evlendi. 1971’de Gagarin Hava Harp Akademisi’ne girdi. Cahar Dudayev, üstün başarıyla 1974 yılında mezun olarak birinci sınıf pilot ve mühendis unvanını aldı. Sovyet ordusunda görevlerindeki başarılarından dolayı pek çok madalya verildi. Askeri hayatında sabrı, sakinliği ve insanlara verdiği değer ile diğer komutanlardan ayrılan Dudayev, kısa sürede tümgeneralliğe yükselerek ülke tarihinde Stratejik Hava Kuvvetleri’nde tümen komutanı olmayı başaran ilk Müslüman olarak tarihe geçti.

“Savaşa Karşıyım Ancak Haksızlığa Karşı Savaşmak Karakterimdir”

Cahar Dudayev’in Ruslara ilk başkaldırışı 1985 yılına tekabül ediyor. Nitekim o çalkantılı yıllarda SSCB’nin dağılma sürecinde, birlik içerisindeki Baltık devletleri başta olmak üzere SSCB’ye bağlı ülkelerde bağımsızlık hareketleri baş göstermiştir. Sovyet makamları da Estonya’da görev yapan Dudayev’e Baltık ülkelerinde meydana gelen isyanları zor kullanarak bastırma talimatı vermişti. Ancak Dudayev, kendi bağımsızlığı, toprağı ve vatanı için mücadele eden insanlara asla bomba atmayacağını söyleyerek bu emirlere karşı çıktı. Böylece Ruslara karşı ilk direnişini ortaya koydu. Hayatında dönüm noktası olacak bu andan itibaren Dudayev, Estonya halkı için bir kahraman iken Rus ordusu için artık asi bir general oluvermişti. Bunu kendisi için bir onur bilen Dudayev. bu durumu şu sözlerle ifade etmektedir “Savaşa karşıyım ancak haksızlığa karşı savaşmak karakterimdir.”

Bağımsız Çeçenistan’ın İlk Cumhurbaşkanı

Takvimler 1990’lı yılları gösterirken bir yandan Baltık ülkelerinde bu olaylar gerçekleşiyordu bir yandan da Çeçenistan içinde birtakım hareketlilikler söz konusuydu. Çeçenistan’ı bağımsızlığına kavuşturmak için organize olan Zelimhan Yandarbiev ve arkadaşları bağımsızlık mücadelesine başlamışlardı. Estonya’da yaşananlar sonrası Dudayev’in Rus ordusuna karşı asiliği, Rus ordusunda istenmeyen adam olmasına yol açmıştı. Bunun üzerine Yandarbiev’in de davetiyle Dudayev, Rus ordusundaki görevinden istifa etti. Vatanına dönüş yaptı ve öldürüldüğü güne kadar ülkesi Çeçenistan’ın bağımsızlığı için mücadele verdi.

Dudayev, 1990 yılında toplanan Halk Meclisi’nin başkanlığını yaptı. 1991 yılında bağımsızlık kararı alınmasının ardından aday olarak girdiği başkanlık seçimlerinden yüzde seksen beş oy alarak galip çıktı. Cahar Dudayev, Çeçenistan devlet başkanı oldu. Bunun üzerine çocukluğundan bu yana mücadelesini verdiği Kuzey Kafkasya halklarını bir araya getirerek bağımsız bir devlet olabilmek ve kendi vatanlarında, o vatanın insanlarını tutsak eden Rusya’nın hâkimiyetinden çıkmak hayali üzerine yaptığı ilk ve en öncelikli icraatı, Çeçenistan’ın Sovyetler Birliği’nden ve Rusya’dan bağımsızlığını ilan etmek oldu. On iki yaşında vatanına illegal yollarla girerken de gençlik yıllarında hava harp okuluna kaydolurken de aklında hep aynı hedef vardı. Böylece yıllarca onu dik tutan bu hedefe nihayet erişmişti.

1994 Çeçen-Rus Savaşı

Sovyetler Birliği’nin dağılma süreci, bağımsızlığını ilan eden ülkeler ve Kafkasya’da yaşanan bu olaylar neticesinde Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Çeçenistan’ın bağımsızlık kararını yok sayarak seçimleri geçersiz ilân etti. Boris Yeltsin, Çeçenleri görmezden geldi. Dudayev, tüm bu sarf edilen mücadeleyi yok sayan ve karşılıklı anlaşmazlıklar yaşanan Rusya’ya karşı çözüm yolu olarak siyasi yolları denese de bu durum Rusya tarafından karşılık bulmadı. Bunun üzerine Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, 29 Kasım 1994 tarihinde kesin uyarı vererek savaşan tarafların belirtilen süre içerisinde silahlarını bırakmasını, aksi halde Çeçenistan’da olağanüstü hâl ilan ederek askeri operasyonlara başlayacağını açıkladı.

Rus ve Çeçen temsilciler arasında görüşmeler devam ederken 11 Aralık 1994 sabahı Rus birlikleri iki saatte ele geçirme düşüncesiyle Çeçenistan’a girmişlerdi. Fakat görmüş oldukları direnişi kırmanın kolay olmadığını anlamışlardı. Böylece aylar sürecek Çeçen-Rus savaşı başlamıştı. Hem cumhurbaşkanı hem de başkomutan olarak halkının başında olan Dudayev ve komutasındaki Çeçen direnişçiler, ülkelerini Rus işgalinden kurtarmak için var güçleriyle mücadele ettiler. Elinde her türlü imkânı mevcut Rus ordusuna karşılık, inancından daha büyük hiçbir şey olmayan Çeçen savaşçılar, savaş sürecinde oldukça başarılı operasyonlar gerçekleştirdi. Savaş sonunda görülüyor ki Boris Yeltsin hükümeti, 1996’da Çeçenlerle ateşkes ilan etmek ve bundan bir yıl sonra da barış antlaşması imzalamak durumunda kalmıştı.

Her Çeçen Generaldir; Ben Sadece Milyon Birincisiyim

Çeçen-Rus Savaşı’nda Rusların Çeçenler karşısında büyük kayıplar vermesi ve yaklaşan devlet başkanlığı seçimleri öncesinde Yeltsin iç politikada zor duruma düşmüştü. 21 Nisan 1996 tarihinde Yeltsin, hem kamuoyu önündeki itibarını artırmak hem de Çeçen direnişini yerle bir etmek için Dudayev’e suikast talimatı verdi. Bunun üzerine Çeçenistan’ın bir köyünde telefon ile görüşme yaparken uydu ile Dudayev’in konumu Ruslar tarafından tespit edildi. Dudayev, bulunduğu yere atılan Rus füzeleri sonucunda şehit düştü. Kendi vatanında, kendi toprakları için çarpışırken, emperyalist Rusya’nın füzeleri sonucu şehit düştü. Kaç füze Dudayev’in bu direnişini, mücadelesini silip yok edebilir? Yüz füze olsa da bin füze olsa da sayının bir önemi yok, silemedi silemeyecek de. Çünkü inanıyoruz ki tarih hüzünlerle dolu olsa da silinmez iz bırakabilmek şahsiyet ve inanç meselesidir. Dudayev biliyordu ki kendinden sonra da sancağı üstlenenler olacaktı, nitekim oldu da. Çeçenistan, tarihi boyunca gördüğü en iyi komutanlara bu tarihlerde tanıklık etti.  Zelimhan Yandarbiev, Şamil Salmanoviç Basayev, Dokka Umarov, Aslan Mashadov, Salman Raduev ve daha niceleri. Dudayev’den sonra da Çeçenistan bağımsızlık mücadelesine devam etmişlerdi. Bu sebeptendir ki Cahar Dudayev, şu ifadeyi kullanmıştır “Her Çeçen generaldir; ben sadece milyon birincisiyim.”