Çocuklarımıza Namazı Sevdirmenin Yolları

‘‘Çocuğun kalbi, ekilmemiş tarlaya benzer.’’ ^[1] Hadis-i Şerif’ini rehber edinmiş ebeveynler, çocuklarının kalplerine en güzel tohumları ekmek ister.  Ebeveynler özellikle, Peygamberimizin (sav) ‘‘gözümün nuru*, Müminin miracı**, dinin direği***’’ diye buyurduğu namaz ile ilgili hadis tohumlarını yavrularının gönüllerine ekmeyi arzular ve yavrularını Hz. İbrahim (as) gibi dosdoğru namaz kılmaları için gayret ederler.^[2] Bu noktada bizler, bu gayretle yavrularımıza namazı kılmayı öğretmeden önce namazı nasıl sevdirmeliyiz derdine düştük ve bununla ilgili onların gönüllerine ekeceğimiz tohumları yazımıza suladık, güneşlendirdik…

Örnek Model Tohumu

Kendisinden müstefit olduğum Merve hocam ‘‘Çocuklar, çok iyi bir his okuyucudur.’’ der. Yani, çocuklar ebeveynlerin söylediklerinden çok duygu ve davranışlarına bakar. Sadece bakmakla kalmaz, onları doğru yanlış demeden kaydedip taklit eder. Bundan dolayı, söylediklerimiz ile davranışlarımız uyumlu olduğu müddetçe doğru bir model olacağız.^[3] O halde ebeveynler olarak yavrularımızın hafızalarını bol bol sevgi dolu namaz anılarımızla süslemeliyiz.^[4] Bu ebeveyn modeline sevgi ve güven bağlarını da eklemeliyiz. Böylece kendisini sevdiren ve güvende hissettiren ebeveyn, çocuğun kalbini ve aklını daha kolay ve sağlam fethedecektir.

Önemsemek Tohumu

Bir ebeveyn olarak kendimize şunu sormalıyız; namaz hayatımın önceliği mi, teferruatı mı? Bu bağlamda bizler, namaz vakitlerini değil de dizi saatlerini dört gözle bekliyorsak çocuğumuzdan bu konuda hassasiyet bekleyemeyiz. Bu tıpkı ektiğimiz arpa tohumlarından buğdayın çıkmasını beklemek gibi olacağından bizi gerçekçi olmayan bir yola sürükler. ^[5]Ayrıca, çocuklarımızın okuldan, kurstan, spordan geri kalmamaları için nasıl çırpınıyorsak Yüce Yaratıcının huzuruna çıkmaları konusunda da aynı hassasiyeti göstermeliyiz. ^[6]

Küçük Yaşta Eğitim Tohumu

Peygamberimizin sav ‘‘Çocuklarınıza 7 yaşına ulaştıklarında namazı emredin, 10 yaşına gelince namaz kılmazlarsa çeşitli metotlar kullanarak namaz kılmasını sağlayın. ’’[7] hadisinden yola çıkarak dönemleri 3 bölüme ayırabiliriz: Okul öncesi dönemde namazı sevdirme-benimsetme dönemi, ilkokul döneminde 7aş ve sonrası namaza davet etme-beraber kılma dönemi ve 11 yaş sonrası ise namaz mükellefinde olma dönemi. Özellikle okul öncesi döneme örnek verirsek; eski âlimler, sabah ezanı okunduğunda bebeklerin burnuna ve ayaklarına uyandırmadan küçük küçük dokunuşlarda bulunurmuş. Uyandırmadan yapmalarının sebebi; şimdiden hafızalarında bir ritim oluşsun diye.

Bilinçlendirme Tohumu

Çocukların yaş ve gelişim düzeyine uygun bir şekilde namazın niçin kılındığı hakkında bilinçlendirmeliyiz. Okul öncesi ve ilkokul dönemi çocuklar için neden namaz kılıyoruz sorusuna; namazın her şeyden önce Allah’ın sevdiği amellerden biri olduğu için ve -öncelik cennet için olmayıp- sadece Allah istediği için (onun rızasını kazanmak için) kıldığımızı söylemeliyiz. Peki, Rabbimiz bizlerden neden böyle bir şey ister? Sorusuna cevaben; canımızın (kalbimizin) telefon şarjı gibi şarj edilmeye ihtiyacı olduğu için, daha iyi bir insan olmak için, huzur ve saadeti tatmak için, Allaha sevgi ve teşekkürümüzü sunmak için diyebiliriz.^[8] Namazın artık mükellef olduğu 11 yaş ve sonrası çocuklar için bu bilgilere ek olarak namazın bir emir olduğunu vurgulamalıyız.

Tedrici Yol Tohumu

Kâinatın yaratılışı, Kuran’ın indirilişi hep tedrici yani aşama aşama olmuştur. Zamana yayılan bu indiriliş, kâinatın gözbebeği olan insanın terbiyesi de zamana yayılmalı. Peygamberimizin (sav) -3. başlıkta yer verdiğim- Hadis-i Şerif’inden ilhamla çocuklarımızın namaz terbiyesini de zamana yaymalı ve tedricen hazırlanmalıyız. Şöyle ki çocuklarımız 7 yaşında en kısa namaz olan akşam namazıyla başlasa ve her yıl yeni bir vakit eklenmiş olsa çocuğumuz –artık mükellef olduğu- 10-11 yaşlarına geldiğinde 5 vakit namaz alışkanlığını edinmiş olacaktır. Aksi takdirde 10-12 yaşına gelen bir çocuğa 5 vakti birden kıldırmakla mükellef tutarsak namazdan çok çabuk bıkmasına yol açabiliriz.

Yumuşak Dil Tohumu

Hz. Musa, zalim firavuna gönderilirken bile yumuşak dil ile emir olunmuşken^[9] masum yürekli çocuklarımıza neden kaba ve kırıcı davranalım?^[10] Buna dair örnek verecek olursak; çocuklarımızın hatasını arayan dedektif gibi ‘‘Abdestini almadın biliyorum az önce tuvalete gitmiştin! Namaz kılıyorum diye gittin oyalandın geldin değil mi? Namaz kılarken elbisenle oynama, etrafına bakma!’’ gibi olumsuz sözlerle evlatlarımıza namazı sevdirmek yerine onları namazdan uzaklaştırmanın tohumlarını atabiliriz.^[11]

Hoşgörü Tohumu

Çocukların namaza alıştığı dönemlerde onların çocuk olduğunu, bir yetişkin kadar güçlü iradesi olmadığını aklımızdan çıkarmayalım. Bundan dolayı çocuk; zamanla namazını kılmak istememesi, namazını takla atarak oyuna çevirmesi, sureleri yarım yamalak okuması gayet normaldir. Çünkü o sadece bir çocuktur. Böylesi durumlarda hatalarını mercekle büyütmeden sevgi dolu hoşgörü ile yaklaşmalıyız. Bu bağlamda Peygamberimizin sav eğitim metodunda kullandığı hoşgörü ile ilgili bir hadiseden bahsetmek isabetli olacak: Ezanla dalga geçtikten sonra kendisinin cezalandırılacağını bekleyen çocuk, aksine güzel sesinin övüldüğü ve bereketli duaların olduğu bir mükâfat ile karşılaşmıştır. Bu olayda kalbi şefkatle dolan küçük sahabi, yolunu müezzin olmaya adamıştır.

Aidiyet Tohumu

Çocuğun kendisine ait bir seccadesi, tespihi, takkesi\başörtüsü, rahlesi gibi materyallerin olması namazı daha çok benimsemeyi ve namazla daha güçlü bir bağ kurmayı sağlayacaktır. Hatta bu materyallerden seccade ve tespihi çocukla birlikte hazırlamak, çocuğun sorumluluk duygusunu arttıracağı gibi namaza olan şevkini de alevlendirecektir. Bunlara ek olarak, evin bir köşesini namaz mekânı olarak tasarlayıp ‘Zehra’nın namaz köşesi\mescidi’ şeklinde hoş bir ibare yazılabilir. Bazı günler, bu köşede ailenin fertleriyle cemaat namazlarını kılabiliriz. Ayrıca, bu köşeye çocuğun ilgisini çekecek, yaş ve gelişim özelliklerine uygun kitap ve etkinlikler koyulabilir. https://pin.it/1VySY8Y (Pinterest hesabıma bu saydıklarımın bazılarını yükledim)

Ödüllendirme Tohumu

Peygamberimizin sav. ‘7 yaşındaki çocuğun namaz emri’^[12] Hadis-i Şerif’iyle ile namaza başlama töreni yapılabilir. Çocuğa ‘‘Artık 7 yaşına giriyorsun, Allah’ın kulları için hediyesi olan namaza sende kavuşacaksın. Bu yüzden seni tebrik eder, namaza başlamanı kutlamak isteriz.’’ gibi bir konuşmayla bilgi verip yakınları bu kutlamaya çağrılabilir. Böylece, çocukların namazı benimseyip kılmalarına teşvik ettiği gibi arkadaşlarının da namaz kılmalarına özendirebilir.^[13]

Buna ek olarak ilk namazına başlarken çocuğun başına taç geçirileceği gibi diğer yeni vakit namazlarına geçerken de yeni bir taç da takılabilir.  Namaz ağacı: Bu ağacın, dört haftayı temsil eden 4 büyük dalı vardır. Günleri de temsil eden 7 tane küçük dalı vardır. Her küçük dalda 5 vakit namazı temsil eden yaprakları vardır. Ayrıca her küçük dalda günlük sadakayı temsil eden bir meyve bulunur. Vaktinde kılınan her namazın ardından bir yaprak yeşil renkle boyanır. Kılamadıklarını kırmızıya boyanır. Bu ağaç etkinliğini namazın mükellef olduğu 11 yaş ve sonrası yapılması daha sağlıklı ve doğru bir adım olabilir. 11 yaş ve üstü için bu etkinliği yumuşatarak sadece namaz kıldığı kadar boyatılabilir çünkü kılamadığı namazların yokluğunu görüp de üzülmesin diye. ^[14]

Boncuk Biriktirme 1 kutu renkli boncuktan kıldıkları her namaz için birer adet verip bunları biriktirerek kendilerine takı veya tespih yapabilir. Böylece, namaz materyalini kendi isteği ile hazırlamış olacağından bu sürece daha istekli katılabilir. Bunlara ek olarak Cami çıkışı dondurma, yemek gibi ikramlar olursa çocukta cami ve namaza istek daha da artar.

Sorumluluk Tohumu

Çocuk, namaz ibadetinde devamlılık gösterilebilmesi sorumluluk bilincine bağlıdır. Günlük hayatta herhangi bir görev üstlenmeyen çocukların namaz ibadetinin sorumluluğunu taşımaları mümkün değildir. Bu sebeple özellikle okul öncesi yaş çocuklarına, yaşlarına uygun vazifeler vererek sorumluluk duygusunu geliştirmeliyiz. Nitekim Peygamberimizin (sav) çocukluğu yanında geçmiş olan Hz. Enes’e bazı görev ve sorumluluklar verdiği bilinmektedir.^[15] Ayrıca, çocuğun zihnine sevgi dolu bir namazı aşılamak için çocuğun en büyük ibadeti olan oyun saatlerini dikkate alarak planlamalıyız. Çocuk oyun ihtiyacını giderdikten sonra namaz planlamalarımızı yapmalıyız. Aksi takdirde namazın hissettirdiği güzelliklerden mahrum bırakabiliriz.

Camiye Alıştırma Tohumu

Peygamberimizin (sav) bu konuya hassas davrandığını şu güzel örneklerinden anlıyoruz; o dönemde çocuklar küçük yaştan itibaren Cuma ve bayram namazlarına götürülmüş*, mescitte çocukların namaz kılmaları için ayrı bir saf tutulmuş**, mescitte çocuk sesi işittiğinde onların sıkılmaması için namazda okuduğu sureler kısa tutmuştur.*** ^[16]

Sabır Tohumu

Namaz eğitiminde anne babanın en büyük malzemesi sabırdır. Peygamber (a.s.) sahabelerini tüm zorlukları rağmen nasıl birer İslam kahramanı olarak yetiştirmişse biz de çocuklarımızı alnı secdeli, tertemiz müminler olarak yetiştirmeliyiz.

Dua Tohumu

Çocuklarımızın kalplerine ektiğimiz bu tohumların köklenip ömür boyu yeşermesi için şu güzel duayı dilimize zikir eyleyerek yazımızı sonlandıralım: “Ey Rabbim, beni ve soyumdan gelenleri namaz kılanlardan eyle…’^[17]  Ecmain vesselam.

Kaynaklar:

^[1] Mecma’uz Zevaid, C.8, S.146;  * Nesai, İşretü’n-Nisa,1; ** İbni Mace, 1,313; *** Tirmizi, İman, 8

^[2] İbrahim, 40

^[3] Merve Gülcemal, Çocuk Kalbinde Dini Değerler Atölyesi

^[4] Https://Suffagah.Com/14-Adimda-Cocuklara-Namazi-Sevdirmek

^[5] H. Kübra Tongar, Kokutarak Değil Sevdirerek Din Eğitimi, s,130

^[6] M.Emin Karabacak, Çocuklara Allah Ve Namazı Bilinçaltında Sevdirebilmek S,54

[7] Tirmizi, salat, 299

^[8] Merve Gülcemal, Çocuk Kalbinde Dini Değerler Atölyesi Ve ‘Keloğlan Namaz Peşinde’ adlı çocuk kitabı

^[9] Taha, 44

^[10] Merve Gülcemal, Çocuk Kalbinde Dini Değerler Atölyesi

^[11] H. Kübra Tongar, Kokutarak Değil Sevdirerek Din Eğitimi, s, 136

^[12] Tirmizî, Salât, 299

^[13] M.Emin Karabacak, Çocuklara Allah Ve Namazı Bilinçaltında Sevdirebilmek S, 67

^[14] Merve Gülcemal, Çocuk Kalbinde Dini Değerler Atölyesi

^[15] Müslim, “Fedâil”, 54; Ebû Dâvûd, “Edeb”

^[16] Prof.Dr. Mustafa Köylü- Doç Dr. Cemil Oruç, Çocukluk Dönemi Din Eğitimi S,98,94  *Buhari, İydeyn, 16; **Ebu Davud, Salat,107; ***Nevevi, Şerhu Müslim, 4\187

^[17] İbrahim 14/40