Hicret’in ikinci yılından günümüze kadar yüzyıllardır İslam Âlemi’nin kutladığı Ramazan Bayram’ı her yıl olduğu gibi dünyanın dört bir yanında kutlanmaya devam ediyor. Bir peygamber sünneti olarak Bayram Namazına müteakip toplanıp eğlenceler, buluşmalar ve yemekler tertip edilmesi her Müslüman ülkede her kültürde devam eden bir gelenek. Tabi bu güzel sünnetin her kültürde tezahürü ayrı güzel. Bu kültürel farklılıklar ülkelerde rengarenk ve hususi manzaralar oluşturuyor. Bu bayramda Bi Dünya Haber olarak sizi dünya müslümanlarının bayram kutlamalarına misafir etmek etmek istiyoruz.
‘‘Her kavmin bir bayramı vardır, bu da bizim bayramımızdır. Bayram, sevinç günleridir.’’ Hadis-i Şerif’i mucibince haydi biz de müslümanların sevinç günlerine şahitlik edelim.
1- İngiltere’de Ramazan Bayramı
Birleşik Krallık’ta Müslümanlar bayramda genellikle güne erken başlarlar. Yeni ve güzel kıyafetlerini giyip bayram namazı için bir camide ya da açık havada toplanırlar. Evlerini, toplanma alanlarını, hatta cadde ve sokakları ışıklarla ve çeşitli süslemelerle dekore ederler. Bayramı oradaki Müslümanlarla geçirirseniz birbirlerinin bayramlarını ‘‘Eid Mubarak’’ diyerek kutladıklarını duyabilirsiniz. Bu söz bizdeki ‘‘Bayramınız mübarek olsun’’ gibidir.
Bayram günü sofralar aynı Türk kültüründe olduğu gibi çeşit çeşit yemeklerle donatılır. Yemeklerin çeşitliliği ise ailelerin kültürel geçmişine göre değişir. Farklı kültürlere sahip müslümanların ortak noktası ise tatlılardır. Türkiye’de Ramazan Bayramı’nı şeker bayramı olarak adlandırdığımız gibi buradaki müslümanlar da ‘‘Sweet Eid’’ ya da ‘‘Sugar Feast’’ olarak da adlandırırlar. Mesela Güney ve Orta Asya menşeli müslümanların sofrasında sade hurma, tatlı makarna ve hurmalı puding gibi yemekler bulunur. Kuzey Afrika kökenli müslümanlarsa genellikle tatlı olarak kuskus, tereyağı ve baldan oluşan bir Fas pudingi olan ‘‘Laasida’’ tercih ederler. Endonezya kökenli müslümanlarsa ‘‘Lapis Legit’’ olarak adlandırılan çok katlı bir tür pasta tercih ederler. Tatlılarda olduğu gibi bayramda tuzlu yemeklerde de çeşitlilik fazladır. Ama Afganistan yemeği olan ‘‘Bolani’’ ile Malezya yemeği olan ‘‘Rendang’’ yaygın olarak yapılır.
İngiltereli Müslümanlar, bayrama özel toplu aile etkinlikleri düzenlerler ve bu etkinliklere gencinden yaşlısına binlerce insan katılır. En meşhurlarından biri de Londra’da Trafalgar Meydanı’nda düzenlenen Bayram Festivalidir. Burada tezgahlar, sergiler, çocuk etkinlikleri yapılır ve canlı performanslar sergilenir.
2- Endonezya’da Ramazan Bayramı
Endonezya dünyada müslüman nüfus bakımından en kalabalık ülkedir ve bayramda çok renkli görüntülere sahne olur. Endonezya’nın tanınmış isimleri ve liderleri de dahil olmak üzere binlerce müslüman bayram namazını kılmak üzere İstiklal Camii’nde toplanır. Ayrıca kültürümüzde olduğu gibi akraba ziyareti Endonezya kültüründe çok önemlidir. O güne özel yeni ve temiz kıyafetler giyilir. Kadınlar renkli kıyafetler tercih ederken, erkekler genelde beyaz gömlek giyer. Ayrıca komşular ve aile bireyleri arasında hediyeleşme ve birbirlerine yemek götürme geleneği de vardır. İşverenler çalışanlarına bol miktarda bayram ikramiyesi verirler. Bu da kültürün bir parçası haline gelmiştir.
Bayram kutlamaları sırasında sofralarda hemen hemen her zaman yerini alan bazı geleneksel yemekler de vardır. Bunlardan ikisi süslü paketlere konulan pirinç hamur tatlısı ketupat ve yanında çok iyi giden rendangtır. Özellikle sevdiklerinizle ketupat yemenin özel bir anlamı var. Ketupat birlikteliği simgeliyor. Eğer birine ketupat veriyorsanız af diliyorsunuz, onunla beraber olduğunuzu ifade etmek istiyorsunuz demektir.
3- Suudi Arabistan’da Bayram
Suudi Arabistan’da bayramlar telaşlı geçer. İnsanlar bayram için en iyi kıyafetleri ve parfümleri bulmak için koşturur. Hatta avmlerdeki birçok mağaza bayrama yaklaşırken 7/24 açık olurlar. Müslümanlar evlerini rengarenk fenerlerle süsleyerek bayrama hazırlanırlar. Misafirler için çikolata, çikolatalı hurma, şeker tabakları ve mamool adlı hurmalı nefis kurabiyeler hazırlarlar. Yemekler bu kültürde çok önemli yer kaplıyor.
Bayramdaki aile buluşmaları için ayrı hazırlık, bayram kahvaltısı için ayrı hazırlık yapıyorlar. Ve her öğünde geleneksel birçok yemek sofralarında yerini alıyor. Her evdeki sofra farklı olsa da ortak olan şey aileyi bir araya getiren kahvaltılardır. Ayrıca ülkenin kuzey bölgesinde yemek sadece aile efradını bir araya getirmez. Mahallelerde sokaklar boyu uzanan sofralar bir sürü müslümanı bir araya getirir.
Aileleri bir araya getiren tek gelenek yemekler değil tabiki. Al-Deheyeh olarak bilinen bir halk dansı bayram şenliklerinde herkesi bir araya topluyor. Kadınlar bayramın gelişi münasebetiyle ellerine çeşitli desenlerde kına yakarken çocuklarsa bayramın tadını para ve şeker hediyeleri ile çıkarıyor.
Erkeklerse bayram namazı sonrası komşu evleri selamlamaya gidiyor.
4- Amerika’da Ramazan Bayramı
Amerika’da Müslümanların bayramı geçirebileceği İslami merkezler vardır. Burada insanların aile üyeleri ile katılabileceği etkinlikler, Kuran tilavetleri yapılır. Müslümanların bayram sofralarındaki yemekler ailelerin kültürlerine göre fazlaca çeşitlilik gösteriyor. Bayram sofralarında Amerikan yemeklerinden Asya’ya, Arap yemeklerinden Avrupa ve Afrika yemeklerine kadar birçok çeşit bulmak mümkün.
Özellikle daha fazla Müslüman nüfusa sahip eyaletlerde bayrama özel ‘‘Eid Baazar’’ denilen bayram pazarları kurulur. Bu pazarlarda bayram hediyelikleri, İslami kitaplar ve aksesuarlar gibi birçok ürün satılır. Hatta bayram günü çocukların eğlenmesi için lunaparklar kurulur. Bir gelenek olarak bayramlarda okullar, üniversiteler, hatta restoranlar Müslümanları davet eder ve toplu yemekler verir. Müslümanlar için çok özel olan bu bayramı siyasiler neredeyse her yıl Müslüman toplulukları ziyaret için kullanılır.
5- Nijerya’da Ramazan Bayramı
Batı Afrika’nın en yoğun müslüman nüfusa sahip ülkesi olan Nijerya’da bir çok güzel bayram geleneği var. Bunlardan biri de 600 yıldır süregelen Hawan Daushe’dir. At biniciliği anlamına gelen bu gelenek hala Nijerya’nın birçok bölgesinde yaşatılmaya devam ediyor ve en az iki gün sürüyor. Bu kutlamalarda atlara süsler takılır. Kral, bölge şefleri ve at binicileri de bu törene rengarenk geleneksel kıyafetler giyerek katılır ve Ramazan Bayramı’nın gelişi bu törende coşkuyla kutlanır.
Diğer ülkelerde olduğu gibi Nijerya’da da bayramda yeni ve temiz kıyafetler giyilmesine özen gösterilir. Burada insanlar çoğunlukla boubou, kaftan ve agbada gibi geleneksel kıyafetler giyer. Tabiki geleneksel kumaşlardan yapılan, işlemeli ve baskılı başka kıyafetler de çok yaygın.
6- Japonya’da Ramazan Bayramı
Dünyanın heryerinde olduğu gibi müslümanlar Japonya’da da bayramı coşkuyla kutlarlar. Aileler evlerini süslemek ve hediyeleşmek için bir araya gelirler. Sofralarda ise bir çok geleneksel yemek yerini alır. Geleneksel yemekler arasında biryani, kebaplar, samosalar, gulab jamun ve barfi gibi tatlılar yer alır. Popüler tarifler arasındaysa Japon usulü tavuk biryani, teriyaki dana eti kebaplar ve aromalı barfi yer alır. Ayrıca Endonezya ve Malezya’nın kue nastar, kue kastangel, lontong gibi birçok geleneksel yemeği de yaygındır.
Bütün Müslümanların yaptığı gibi burada da Müslümanlar camilerde ve mescitlerde bayram namazı için toplanırlar. Sayıları ve kapasiteleri az olduğu için bayram namazları burada 2-3 seferde kılınır.
7- Bosna Hersek’de Ramazan Bayramı
Bayram hazırlıkları burada günler öncesinden başlıyor. Evler, camiler ve mescidler dip köşe temizleniyor. Şehrin en göz önünde olan noktalarına ‘‘Bajram Šerif Mubarek Olsun’’ yazan pankartlar asılıyor. Camilerin etrafına ve minarelere, yeşil zemin üzerine, beyaz ay-yıldızlı bayraklar çekiliyor. Bu bayraklar, bayramın son günü ikindi namazına kadar dalgalandırılıyor.
Bayrama özel Boşnak baklavası ve tirit yapılıyor. Boşnaklar da en az Türkler kadar baklavaya düşkün demek mümkün. Tatlı çeşitliliği oldukça fazla olan Boşnaklar’da baklava dışında rujitsa, divit gibi başka geleneksel tatlıları tercih edenler de az değil. Bayram namazından sonra fırınlarda sadece bayramda çıkan paklama ve kifla isimli ekmekler çıkar. Bir bayram geleneği olarak evin babası bu ekmekleri aldıktan sonra annesine, eşine ve kızlarına vermek üzere çiçek buketleri alır. Çocuklarsa bayramı büyüklerinin elini öpüp harçlık alarak ardından da sokaklarda mantar tabancalarıyla oynayarak geçirir.
İlginç bir gelenek olarak da her bayramın 2. günü şehitler günü olarak kabul edilir. Çünkü neredeyse her ailenin bir veya birkaç şehidi vardır. Bu sebeple bayramın ikinci günü şehitlikler ziyaretçi akınına uğrar.
