Her Gün Kullandığımız 10 Müslüman İcadı

İlk üniversite ve hatta diş fırçası gibi, yaşadığımız dünyayı şekillendiren, şaşırtıcı pek çok Müslüman icadı var. Bu temel fikir ve nesnelerin kökleri, 1000 yıllık Müslüman mirasının unutulmuş tarihini ortaya çıkaran “1001 İcat” adlı bir kitabın odak noktasını oluşturuyor. Listemizde icatlardan öne çıkan ve günümüzde halen kullanmaya devam ettiğimiz 10 tanesini sizlerle paylaşacağız. Keyifli okumalar dileriz.

Kahve

13. yüzyıla kadar, çok çalışkan insanlar bu uyarıcı maddeden yoksun bir halde uykuyla mücadele ettiler. Ta ki bir keçi sürüsü ve bu sürünün gözlemci çobanı (Halit adında bir Arap) bu basit olduğu kadar hayati öneme sahip bu maddeyi keşfedene dek. Keçileri Etiyopya yamaçlarında otlarken belli bir meyveyi yediklerinde daha canlı ve hareketli davrandıklarını gördü. Bu çekirdekler daha sonraları toplanmaya ve kaynatılarak tüketilmeye başladı ve “kahve” keşfedilmiş oldu.

Saatler

Dindar bir Müslüman ve yetenekli bir mühendis olan El-Cezeri otomatik makine konseptini ortaya atan ilk kişidir. Cezeri 1206 yılı ve sonrasında, her boyut ve şekilde sayısız saat yaptı. Bizler bugün hayatımızı disipline etmek için zamana ihtiyaç duyduğumuz gibi, Müslümanlar da 700 yıl önce buna ihtiyaç duyuyordu. Cezeri, saat yapımında İslami geleneklere sadık kalıyordu. Biliyorlardı ki, zamanı bilmek ibadetlerin doğru vakitlerde yapılabilmesi açısından son derece önemliydi.

Kamera

İbn Heysem optiği, üzerine tartışılan felsefi bir konu olmaktan çıkarıp bilimsel gözlemlere dayalı hale getirmiş, adeta bir optik devrimine imza atmıştır. Yunanlıların gözden çıkan ve görülemeyen bir ışığın sayesinde görebilmenin mümkün olduğuna dair söylemlerini reddetti ve görme eyleminin cisimlerden yansıyan ışığın göze girmesiyle mümkün olduğunu ortaya attı. Karanlık oda deneyini yaparak bu teorisini kanıtladı ve bu karanlık odayı “qamara” diye isimlendirdi. Bu dünyanın ilk Camera Obscura’sıydı.

Hijyen Malzemeleri

Bir Müslümanın inancı, ruhen ve bedenen temizlik üzerine kuruludur. İslam dünyasında 10. yüzyılda kullanılan temizlik malzemelerinin günümüzdekilerden aşağı kalır yanı yoktur. Müslümanlar sadece su ile yıkanmakla yetinmemiş, gerçek anlamda temizlenmek istemişler ve bunun sonucunda sabunu icat etmişlerdir. Bu temizlik malzemesi hamamlarda yaygın şekilde kullanılmıştır. Yukarıda kendisinden bahsettiğimiz El-Cezeri, abdest alırken su döken otomatik bir cihaz üretmiştir. Ayrıca daha çok filozofluğuyla öne çıksa da iyi bir kimyager, fizikçi, matematikçi ve astronom da olan El-Kindi, parfüm üretimi üzerine yüzlerce güzel kokulu ve aromatik parfüm tarifi içeren bir kitap yazdı. Avrupa, parfüm üretimini bu kitaptan öğrenmiştir.

Üniversiteler

Araştırmak, Müslümanlar için son derece önemlidir. Kur’an onları bilgiye ulaşmaya, gözlemlemeye ve öğrenmeye teşvik eder. Bundan ötürü, samimi ve dindar bir genç kadın olan Fatima el-Fihri Fas’ta bir eğitim merkezi açmak istedi. Bazı büyük camiler gibi, Karaviyyin kısa zamanda dini öğrenim ve siyasi tartışmaların yapıldığı bir yer haline geldi. Yavaş yavaş eğitim sahasını tüm alanları kapsayacak şekilde genişletti ve tarihteki ilk üniversite olma hakkını elde etti. Yaklaşık 1200 yıllık tarihe sahip üniversite, halen faal ve ilim taliplerine ev sahipliğine devam ediyor.

Uçmaya Dair Girişimlerin İlki

Abbas bin Firnas, uçan bir makine üretmek için gerçek çalışmalar yapan ve uçan (kısmen) ilk kişidir. 9. yüzyılda, kabaca kuş kostümüne benzeyen, kanatlı bir uçma aracı tasarladı. En ünlü denemesinde (öncesinde başka denemeler yapmış ve tasarımını geliştirmiştir) İspanya’da Cordoba yakınlarında, birkaç dakika havada kalmayı başarmış ancak iniş sırasında, kendi ifadesiyle kuyruğu olmadığı için, yaralanmış ve başka bir deneme yapamamıştır. Hiç şüphesiz onun bu girişimleri kendisinden sonra bu yolda çaba sarf eden Leonardo da Vinci gibi birçok isme ilham kaynağı olmuştur.

Cerrahi Malzemeler

10. yüzyılda yaşayan, Batı’da Abulcasis olarak tanınan Abdulkasım el-Zehravi, içinde cerrahi üzerine araştırmalarını barındıran bir kısım da bulunan, al-Tadrif adında bir Tıbbi Ansiklopedi yazdı. Cerrahi üzerine araştırmalarının bulunduğu kısımda, 200’ün üzerinde alete yer vermiştir. Cerrahi müdahalelerde araç gereçlerin kullanımı adeta bir devrim niteliğindeydi. Bu sayede tıp kuramsal olmaktan çıkıp bilimsel temellere oturdu. Bu çalışma cerrahi araç gereçlerin ve kullanım şekillerinin resimlendirerek anlatıldığı ilk eserdir. Zehravi’nin tasarımları o kadar isabetlidir ki bu aletlerin birçoğu ufak değişimler geçirerek günümüzde hala kullanılabilmektedir. Bu çalışması Avrupa’da cerrahinin ilerleyişine liderlik etmiştir.

Haritalar

Haritalar 3500 yıl boyunca insanların yollarını bulmaları için en önemli araçtı. Başta kil tabletlere çizilen haritalar kağıdın icadıyla büyük bir sıçrama kaydetmişti. Günümüzde ise bunun için uyduları temele bir teknoloji kullanıyoruz. Geçmişte haritalar, gezginler ve tüccarların açıklamalarına dayanarak çizilirdi. 7. yüzyıl itibariyle dini ve ticari sebeplerle yola çıkan Müslüman gezgin ve tüccarlar döndükleri zaman karşılaştıkları manzaralar, insanlar ve yerler hakkında bilgiler verirlerdi. Başlarda bu anlatılar sözlü olsa da 8. yüzyılda Bağdat’ta kağıdın kullanılmaya başlanmasıyla ilk harita ve gezi rehberleri üretilmiş olabilir.

Müzik

Her gün büyük bir beğeniyle dinlediğiniz şarkıların, bestelerin üretilişinin temellerinin 9. yüzyılda yaşamış Müslümanlar tarafından atıldığını biliyor muydunuz? Bu dönemde yaşamış Müslüman sanatçılar, özellikle El-Kindi müzik notasyonu kullandı, yani üretilen müziği notalara dökme sistemini. Ayrıca bu notaları solfej yapmaya uygun hale getiren bir şekilde, hecelerle adlandırdılar. Günümüzde kullanılan do,re,mi,fa,sol,la,si notalarının adlarının onların kullandığı dal,ra,mim,fe,sad,lam,sin isimlendirmesiyle benzerliği çok açıktır. Bunun yanı sıra kanun gibi müzik aletlerini de Müslümanlar icat etmişlerdir.

Cebir

Cebir hakkındaki ilk çalışma 9. yüzyılda yaşayan El-Harezmi’nin yazdığı Kitabul-Cebr ve’l Mukabele kitabında yer almaktadır. O dönemlerde Yunan matematiğinin geometri üzerine kurulu olduğu göz önüne alındığında bu yenilikçi sistemin ne kadar önemli olduğu daha iyi anlaşılır. Aynı zamanda Harezmi, üslü sayılar fikrini ilk ortaya atan kişidir.

Gördüğünüz gibi geçmişte gece gündüz demeden çalışmış Müslüman alimler çok önemli buluş ve icatlara imza atmışlardır. Sonrasında ise üzerimize bir tembellik çökmüş, Batı, bizim değerlerimizi kendisine mal edip geliştirmiş ve bizi teknik alanda kaçınılmaz bir yenilgiye mahkûm etmiştir. Rabbimiz ilmi, başarıyı isteyene vereceğini Kuran’da açıkça belirtmektedir. En kısa zamanda uykumuzdan uyanıp, üzerimizdeki tembellik tozundan silkelenip kurtulabilmemiz duasıyla…