Meryem el-Usturlabi : İlk Müslüman Kadın Astronom
Meryem el-Usturlabi, 10. yüzyıl İslam coğrafyasında bir ilk olarak, Müslüman kadınlar adına çok gurur verici bir işe imza atmış ve ilk kadın astronom olmasıyla bize rehber olmuştur. Suriye’de doğan Maryam 10. yüzyıl İslam coğrafyasına adını altın harflerle yazdırmıştır. Astronomi alanında Müslüman bilim insanlarının katkısı yok sayılmaya çalışılırken, çok eski yıllarda bile Müslüman kadınların neler yapabildiğini bilmek önemli. Yaptığı usturlap ile gök cisimlerinin yüksekliğinin, güneşin doğuş ve batış zaman dilimlerinin belirlenmesi gibi önemli bir keşfi gerçekleştirmiştir. Geliştirdiği GPS ile günümüze ışık olmuştur. Maryam’in geliştirmiş olduğu bu muhteşem buluşlar günümüzdeki buluşlara da yön vermiştir.
Günümüzde Müslüman bilim insanlarına verilen değeri bir kez daha gözden geçirmemiz gerektiğine inanıyorum. Yaşadığımız kainatın keşfi ile Rabbimizin bizlere sunmuş olduğu nimetler ve yarattığı evrendeki varlıkların her biri için önce tefekkür etmeli, ardından kubbede hoş bir sada bırakabilmek için çalışmalıyız.
Müslüman Bir Kadın Astronom
Maryam de kendi alanında bu adımları izlemiş olsa gerek ki, tefekkürü merakını cezbetmiş, merakı da onu harekete geçirmiş. Bağdat’ta yaşayan astronom babası bir usturlap yapmaya çalışırken Maryam de büyüleyici zekası ve parlak fikirleri ile babasının öğrencisi olmuş ve onun öğrettiği birçok şeyi öğrenmiştir. Öğrendiklerini uygulamaya ve bir keşfe dönüştürmesi de uzun zaman almamıştır. Haliyle babasından önce davranmıştır. Dönemin bilim insanları tarafından buluşu ile takdire layık olan Meryem el-Usturlabi, geçmişten günümüze İslam’ın kadına vermiş olduğu önemi de bir kez daha hatırlatmıştır. Ümmetin içerisinde bu tür buluşların ve fikirlerin her daim yaşatılması, hatırlanması, her Müslüman için büyük önem taşımalıdır. Avrupa’da, Amerika’da ve dünyanın dört bir yanında kullanılan bu ve bunun gibi birçok buluşun Müslüman bir şahsiyetin adı ile anılması, övgüye layıktır.
Geçmişten geleceğe, nesilden nesile böyle değerli isimleri aktarmak sorumluluk bilinci olan her Müslüman için bir borçtur. Peki, bu Usturlap ne işe yarar? Usturlap, gökyüzüne dair gözlem yapmak adına kullanılan bir alettir. Kısacası ısıtıcı ve aydınlatıcımız Güneş ve gecemizi aydınlatan Ay’ın konumlarına, aynı zamanda gezegenlerin ve yıldızların konumlarına dair hesaplar yapmamızı sağlayan devasa bir buluştur. Maryam’in hikayesi Amerikan yazar Nnedi Okorafar tarafından kaleme alınmış ve yazara Nebula Ödülleri’nde ödül almaya hak kazandırmıştır. Bizler de öncü olması adına bu isimlerden ilham almalıyız. Bu sebeple Müslüman bilim insanlarının hikayelerini araştırmaya devam etmeli ve bu hikayeleri çevremize aktarmalıyız.
