Mevlana Şiirlerini Yapıya Dönüştüren Adam: Nader Khalili
Hayat boyu uğradığımız duraklar bizi varacağımız yola daha çok yaklaştırır ve hayattaki amacımızı keşfetmemize vesile olur. Belki yıllar önce yaşamış birinin sözü etkiler rotamızı. İşte bu haberimizde bahsedeceğimiz California’daki Rumi Dome’lar, bir ustanın uğradığı duraklardan esinlenip rota oluşturması sonucu ortaya çıkan eşsiz yapıtlardan biri.
1936’da, dokuz çocuklu bir ailede doğan İranlı Nader Khalili; İran, ABD ve Türkiye’de felsefe ile mimarlık eğitimi almış. Ay ve uzay yerleşimlerine merak sararak yürüttüğü çalışmaları NASA tarafından ödüllendirilmiş. Kariyerinin ilk 25 senesinde de gökdelenler üzerine uzmanlaşmış. Mimarlık kariyerinin yanı sıra, gençliğinden beri Mevlana’nın şiirlerini okuyup tercüme ediyormuş.
Şiirin Vücut Bulmuş Hali
Zamanla Nader Khalili; milyonlarca yoksul, mülteci ve evsizin hakkını gasp edip koca koca binalar inşa etmenin yanlış olduğuna kanaat getirmiş ve gökdelen yapmayı bırakarak kendine motosiklet alıp çöllerde beş sene sürecek bir yolculuğa çıkmış. Bu yolculuğu sırasında mimaride en uygun malzemenin ne olduğunu araştırmış. Deprem, tsunami ve kasırga gibi afetlerle bir dakikada yıkılabilen şehirler değil de kalıcı ve dayanıklı yapılara odaklanmış. Bu noktada, Mevlana’nın mistik şiirleri Khalili’yi esinlendirmiş. Ayağının altındaki dünyayı, yani toprağı temel malzeme olarak seçmiş.
Yolculuğunun ve aldığı kararların ardından Khalili, Kaliforniya’ya taşınarak CalEarth’ü kurmuş. Toprak, hava, su ve ateş gibi zamansız malzemeleri; kemer, tonoz ve kubbe gibi zamansız ilkelerle birleştirerek “Seramik Evler” olarak da adlandırılan Rumi Dome’ları ile Earthbag evlerini üretmeye başlamış; kendi deyimiyle “Şiiri yapıya dönüştürmüş.”
5 Mart 2008’de 72 yaşında vefat eden Nader Khalili, ardında keşif yolculuğunu anlatan şu sözleri bırakıyor:
Oğlu Dastan ve kızı Sheefteh, şimdi Khalili’nin vizyonunu ve evsizlerin ihtiyaçlarının her şeyden önce ele alındığı, etik temelli mimarinin değerini tüm dünyaya taşımak için çalışıyor.
Tevazu ve alçak gönüllülükte bir toprak gibi olarak Mevlana’nın öğüdünü adeta bir hayat felsefesi yapan Khalili’nin hayat macerası ve yapıtlarının, hayallerinin peşinden koşanlara bir ders ve ilham kaynağı olması dileklerimizle.