Ramazan Söyleşileri: Amerika’da Ramazan
Farklı ülkelerde mübarek Ramazan ayının nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: Amerika’da Ramazan
Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?
İsmim Melek Hilal. 1988 Ankara doğumluyum. 2004 yılında ailemle birlikte Amerika’ya taşındık. Pittsburgh Üniversitesinde finans ve ekonomi alanında lisans eğitimimi tamamladıktan sonra yine aynı üniversitede işletme mühendisliği dalında yüksek lisans yaptım. Pittsburgh Üniversitesinde finansal analist olarak dört sene çalıştım. Halihazırda, Amerika’da üniversitelere harcama analizlere konusunda danışmanlık hizmeti sunan bir firmada, analist olarak evden çalışmaktayım. Amerika içerisinde, Pittsburgh, Knoxville, Orlando ve Los Angeles olmak üzere dört farklı şehirde yaşadım. Biri 4 yaşında, biri 9 aylık iki kızımız var.
Pandemi ile birlikte oradaki Müslümanların hayatında neler değişti?
Maalesef pandemi burada da hayatı çok olumsuz etkiledi. Doğal olarak mescid-cami merkezli dini ve sosyal yaşam da bu durumdan çok etkilendi. Uzun zaman camiler ibadete kapalı tutuldu, daha sonra kontrollü açılmalar söz konusu oldu. İnternet üzerinden haftalık kayıt yaptırmak koşulu ile sadece erkekler Cuma namazına gidebildi. Daha sonra kadınlar için de camiye gitme imkanı doğdu ama maalesef katılım çok sınırlı düzeyde tutuluyor.
Amerika’da bayanlar da yaygın bir şekilde cuma namazına gider. Zeynep bebekliğinden beri hemen hemen her Cuma namaza giderdi. Bir senedir yaşadığımız bölgedeki camiye gitme imkanımız olmadı. Zeynep çok cami özlemi çektiğinde caminin otoparkına gittiğimiz bile oldu.
Özellikle bekar mühtediler için pandemi süreci daha zorlu geçiyor. Sosyalleşme anlamında Amerika’da camiler büyük fonksiyon icra ediyor. Aile desteğinden yoksun mühtediler için camide gerçekleştirilen programlar, verilen yemekler diğer Müslümanlarla kaynaşmalarına vesile oluyor. Herkesin eve kapanmasıyla birlikte özellikle mühtediler kendilerini çok yalnız hissediyor.
Pandemide Amerika’da Ramazan nasıl geçiyor?
Geçtiğimiz Ramazan ayı maalesef çok hüzünlü ve neşesiz geçti. Pandemi sürecinde çoğu cami iftar programlarını, teravihleri iptal etti. Müslümanlar eve kapanmış oldu. Bu Ramazan ise bizim yakınımızdaki cami teravih namazını başlattı ancak hâlâ tedirginliğimizi üzerimizden atamadık ve ihtiyatı elden bırakmamak adına teravih namazını evde kılıyoruz.
Biraz da pandemi öncesindeki zamana dönelim. Normalde orada Ramazan nasıl yaşanıyor Müslümanlar arasında? Bu konuda neler söylersiniz?
Amerika’da Ramazan deyince insanın aklına coşku gelirdi. Ramazan ayı gelmeden iftar yemekleri için sponsor listeleri yapılır; insanlar ekonomik güçlerine göre ya tek başlarına veyahut bir grup olarak bir akşam iftar yemeğini üstlenirler; camilerin büyüklüğüne göre 300-400 kişilik iftarlar verilirdi. Hatta Pittsburgh’ta Türklerin verdiği iftarlarda Türk yemekleri ve kıymalı pide menüde yer alırdı. Her milletten gruplar kendi yöresel yemeklerini iftarlarda ikram etme imkanını bulurlardı.
Cami dışında kuşkusuz ev iftarları da yapılırdı. Dört beş ailenin bir araya geldiği bu ev iftarlarında çoluk çocuk ayrı bir coşku ve heyecan yaşanırdı. Amerika’da evler büyük olduğu için bu ev iftarlarında çok rahat yirmi otuz kişi bir araya gelebiliyordu. İftar sonrası teravih de yine evde eda edilirdi. İbadet ve sosyalleşme bir arada gerçekleştirilmiş olurdu.
Ramazan ayı boyunca ABD’de çoğu camide her gün iftar verilir. İnsani yardım kuruluşları muhtelif şehirlerde iftar programları düzenler, yardım toplarlar. Üniversitelerde Müslüman Öğrenci Birlikleri öğrencilere iftar verirler. İftar sonrası camilerde hatimle teravih namazları kılınır. Mesela, bizim halihazırda yaşadığımız yere yarım saatlik mesafede birçok cami var. Bu camilerde verilen iftarlara iştirak edip namazlarımızı muhtelif milletlerden Müslüman kardeşlerimizle eda ediyorduk. Zeynep ve onun yaşındaki çocuklarda Müslüman aidiyetinin oluşması noktasında Ramazanlar çok büyük bir fonksiyon icra ediyordu. Kreş ve benzeri ortamlarda gayrimüslimlerle arkadaşlık ederken, Ramazan’da camilerde kendileri gibi Müslüman olan diğer çocuklarla arkadaşlık edip oyun oynama imkanına kavuşuyorlardı.
Hem Türkiye’de hem de orada Ramazan’ı tecrübe ettiniz. İki ülkeyi kıyaslayacak olursanız neler söylersiniz?
Tabii Türkiye’mizde Ramazan ayrı bir keyif; bir kere sizinle birlikte pek çok insanın da bu ayda oruç tuttuğunu bilmek size ayrı bir mutluluk ve sinerji veriyor. Sahura kalktığınızda başka evlerin ışıklarının yanıyor olduğunu görmek bile bir mutluluk kaynağı. İkindi namazı sonrası başlayan iftar koşuşturması ve telaşı ayrı bir coşku. Fırınlardan yayılan ramazan pidelerinin kokusu herhalde dünyadaki en güzel kokulardan birisidir. Camileri süsleyen mahyalar, akşam ezanıyla birlikte yanan minare ışıkları insanı ayrı bir ruh iklimine taşır. İftar sonrası gidilen farklı camiler ve sahura kadar süren canlılık insana unutulmaz mutluluklar yaşatır.
Buna karşın, Amerika’da yaşanan Ramazanların da kendine has güzellikleri var elbette. Bir kere burada camiye gittiğinizde değişik milletlerden ve renklerden Müslümanlarla bir araya geliyorsunuz. Dünya Müslümanları ile bir arada olmak size ayrı bir heyecan veriyor. Türkiye’de bu tür bir heyecanı ancak hac ve umre ziyaretlerinde yaşamak mümkündür.
Ayrıca camilerin burada hayatın merkezi olma şeklinde bir fonksiyon icra ettiğini de çok yakından gözlemliyorsunuz. Hatimle kılınan teravih namazları ilk başlarda insana zor gelse de zamanla bunun tadına ve manevi zevkine varmaya başlıyorsunuz.
Orada Ramazan’a özel olarak yapılan neler var? Malum bizde pide ve güllaç var ya da Ramazan davulcusu var. Bu tarz değişik örnekler var mı normalde olmayıp Ramazan’da hayatınıza giren?
Maalesef buralarda ne davulcumuz ne Ramazan pidemiz ne de güllacımız var. Burada sadece bunların özlemini yaşarsınız. Yalnız, camilerde iftar açılırken hurma ve süt ikram ediliyor. Benim Türkiye’de hiç görmediğim bir şeydi. Peygamberimiz’in (sav) sünneti olduğunu buraya gelince öğrendim.
Diğer dinlere mensup olanların Ramazanda size yaklaşımı nasıl? Saygı duyuyorlar mı, nasıl davranıyorlar size?
Elbette ibadet yaşamınıza ve orucunuza saygı gösteriyorlar. Ancak zaman zaman orucu nasıl tuttuğunuzla ilgili sorulara muhatap oluyorsunuz. Özellikle yaz aylarında on yedi-on sekiz saat hiçbir şey yemeden içmeden aç kalmayı akılları bir türlü almıyor. “Hiçbir şey yemiyoruz, içmiyoruz.” deseniz bile “Su da mı içmiyorsunuz?” diye sormaktan kendilerini alamıyorlar.
Bu konuyla ilgili müsaadenizle bir anekdot aktarmak isterim. Geçen yıllarda babamın Ramazan ayında yapmış olduğu bir iş seyahatinde akşam yemeği saati akşam altı civarı planlanmış. Babam Amerikalı misafirlerine oruçlu olduğunu, bu nedenle iş yemeğine katılacağını ancak yemek yiyemeyeceğini ifade ediyor. Bunun üzerine Amerikalı misafirleri ısrarla iftar saatini soruyorlar ve yemeğin o saate ertelenmesi konusunda ısrarcı oluyorlar. İftar saatinde masaya yemekler geliyor ve onlar da babamla birlikte iftarı bekliyorlar. Babam iftarını açmadan hiçbiri yemeğe başlamıyor.
Kadir Gecesi’nde neler yapıyorsunuz, nasıl kutlanıyor?
Ramazan’ın son on gününe girilince, bazı camilerde hatimle kılınan teravihlere ilave olarak yine hatimle kılınan teheccüd namazları oluyor. Bu teheccüd namazları cemaatle kılınır, bu durum Kadir Gecesi’nde ve sonraki gecelerde de devam eder. Öyle ki kıyamda durmaktan ayaklarınız şişer, topuklarınız ağrımaya başlar.
Bazı Müslümanlar, Ramazan’ın son on gününde yıllık izinlerini kullanırlar, camide itikafa girerler. Ramazan’ın son on gününde camilerde köşelerde onlarca uyku tulumu görürseniz bunların itikafa girenlere ait olduğunu bilirsiniz.
Orada bayram resmi olarak tatil mi? Bayramı nasıl geçiriyorsunuz? Size özel şeyler var mı? Bizde malum çocuklar şeker toplar, aile ziyaretleri yapılır.
Amerika’da Ramazan Bayramı resmi tatil değil; yalnız Müslümanların yoğun yaşadığı bölgelerde okullarda bayram günleri tatil olarak ilan edilmekte veya Müslüman öğrenciler o günlerde izinli sayılmaktadır.
Havalar müsait olduğunda genelde bayram namazları camide değil birkaç cami bir araya gelerek ortak bir organizasyonla parklarda kılınır. Her milletten insan geleneksel kıyafetlerini giyip, bayram namazı kılınacak parkı renklendirirler. Namaza durulana kadar sesli tekbirler getirilir. Bayram namazı sonrası çocuklar için eğlenceler tertip edilir. Palyaçolar getirilir, tatlı ve yemek ikramları olur.
İmamlar Ramazan’da hangi konuları işliyor?
Ramazan ayında hutbelerde ve yatsı namazıyla teravih namazı arasında 15-20 dakikalık sohbetlerde Ramazan ayında manevi arınmaya vesile olacak ve bu konuda insanı motive edecek konular işlenir. Buralarda hutbeler Türkiye’nin aksine daha uzun sürer. Bir saate yakın hutbe verilir; hem birinci hutbede hem de ikinci hutbede konular İngilizce olarak anlatılır.
Ramazanda özel etkinlikler oluyor mu? Oluyorsa neler oluyor biraz anlatabilir misiniz?
Ramazan ayı aynı zamanda İslami ve insani faaliyetleri yürüten kuruluşların yardım toplama etkinliklerinin yoğunlaştığı bir aydır. Ayrıca buralarda camilere herhangi bir devlet desteği söz konusu olmadığı için camilerin tüm giderleri, imam ve çalışanların maaşları dahil, cemaat tarafından karşılanır. Gerekli finansmanın sağlanması için Ramazan ayında camilerde “fundraising” dediğimiz para toplama aktiviteleri önemli yer tutar.
