Ramazan Söyleşileri: Gana’da Ramazan

Farklı ülkelerde mübarek Ramazan ayının nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: Gana’da Ramazan

Söyleşimize sizi tanıyarak başlayalım.

İsmim Muhammed Muntaka Abdul Rahman. Ganalıyım. Ege Üniversitesi’nde Ekonomi sahasında yüksek lisansımı tamamladım. İbn Haldun Üniversitesi’nde yine aynı sahada doktora yapıyorum ve araştırma/öğretim asistanıyım. Öte yandan İzmir’de bir özel okulda yarı zamanlı öğretmenlik yapıyorum.

Gana’da Ramazan ayını nasıl karşılıyor Müslümanlar?

Ramazan, Gana halkı için bir göreve çağrı gibidir. Herkes bu mübarek aya daha farklı bir ihtimam gösterir. Ramazan gelmeden, Müslüman aileler, süt, şeker, çay vb. gıdaları temin etmeye çalışırlar. Varlıklı aileler durumu olmayan aileleri destekler, bilhassa pirinç, yağ, makarna, domates gibi temel gıdaları tedarik eder. Camiler yeniden boyanır. Gerekliyse tamirat gibi işlemleri Ramazan ayı gelmeden bitirilir ki bu ay hakkıyla karşılansın. Gana Hilal Komitesi, Şaban ayı bitmeden birkaç gün evvel hilali gözlemek için hazırlık yapar. Sizdeki Diyanet İşleri Başkanı gibi, en üst düzeydeki imam Ramazan ayının başladığını ilan eder. Alternatif şekilde, The Ahlul Sunnah Wal Jama’ah organizasyonu da kendi Hilal Komitesi ile hilali gözlemler ve bu da duyurulur.

Gana’da Ramazan ayı boyunca Müslüman toplumun hayatında ne gibi değişiklikler gözlemliyorsunuz? Camilerde ne gibi aktiviteler, programlar düzenleniyor?

Ramazan, ülkemize kendi coşkusuyla birlikte gelir. Tüm Müslüman kardeşler, yetişkin olsun, çocuk olsun bu ayı heyecanla karşılar. Müslüman toplum ibadet etmeyen, dini görevlerini yerine getirmeyen tek bir kişiye bile rastlama ihtimalinin çok düşük olduğu bir kutsal beldeye dönüşür. Hemen her camide Ramazan ayı boyunca tespihler, zikirler, farz ve sünnet namazları, teravihler, Kur’an tilaveti ve tefsir dersleri organize edilir. Yine her camide teravihler kılındığı gibi, bilhassa Kadir Gecesi’ni aradığımız son on günde teheccüt namazı da eda edilir. Bazı camilerde öğleden sonraları kadınlara özel, akşamları da erkeklere özel tefsir programları düzenlenir. Kimi camilerde Riyazü’s Salihin, El Muvatta, Sahih Buhari, Sünen-i Ebu Davud ve Tirmizi gibi kaynaklar esas alınarak dersler yapılır.

Hristiyan ağırlıklı bir ülkede oruç tutmak zor mu? Herhangi bir sıkıntı ile karşılaşıyor musunuz?

Gana’da Ramazan ayında oruç sıkıntısız ve sükûnet içinde tutulur. Her ne kadar Hristiyan ağırlıklı bir ülke olsa da, biz Müslümanlar nasıl ki Hristiyanların dini bayramlarına saygı duyuyorsak, karşılığında bizim dini günlerimiz ve bayramlarımız da aynı saygıyı görüyor. Ramazan ayı da buna dâhil. Aslında Ramazan ayında Müslümanlar tüm diğer dönemlere kıyasla en fazla saygıyı kazanıyor diyebiliriz. Misal, yatılı okullarda Müslüman öğrencilere özel muamele ediliyor, sahur ve iftar yemekleri gözetiliyor. Çok sayıda Hristiyan organizasyon ve grup camilere ve okullara Ramazan ayında bağışta bulunuyor. İstisnası az olmakla birlikte, hemen her yatılı okulda Müslüman öğrenciler rahatlıkla camiye gidebiliyor. Ne hükümet ne de başka bir yapılanmanın bu noktada bir kısıtlaması var. Gana’da Ramazan Müslümanlar ve Hristiyanlar arasındaki olumlu ilişki olabilecek en üst düzeydedir ve toplumun her katmanına nüfuz etmiştir.

Bu ayda gayrimüslimlerle ilişki nasıl? Size sorular soruyorlar mı? Ramazan hakkında ne biliyorlar?

Gana gayrimüslimleri Müslümanlara neden oruç tuttuklarını sormazlar çünkü çoğu gayrimüslim, Müslümanların her yıl oruç tutmak için bu ayı beklediğini ve Ramazan ayının önemini bilirler, anlarlar. Nitekim Hristiyanlar için Paskalya ve Noel nasıl kutsal ise, Ramazan ayı da Müslümanlar için kutsaldır. Bu anlayış ve yaklaşım temelini Gana eğitim müfredatında yer alan din ve ahlak eğitiminden alır. Din ve Ahlak Bilgisi dersi sayesinde, öğrenciler diğer dinleri anlar ve farklı dini uygulamalara saygı gösterir.

Devlet düzeyinde bir sıkıntı yaşıyor musunuz? Misal devlet yetkilileri Ramazan ayında iftar vs. düzenliyor mu? Bayram kutlamalarına katılıyorlar mı?

Gana herhangi bir din ön plana çıkarılmaksızın dindar bir ülkedir. Ancak, seküler bir yapısı vardır ve tüm dinlere saygılıdır, eşit mesafededir. Bu nedenle hükümet nadiren dini aktivitelere katılım gösterir. Devlet yalnızca, Ramazan ayında ve iki bayramda Müslümanları desteklemek adına üst düzeydeki imama bağışta bulunur. Bir de hac organizasyonundan sorumlu bir Hac Komitesi kurar. Kimi devlet görevlileri devlet başkanını ve devleti temsilen bayram kutlamalarına katılır. Kimi zaman da devlet başkanı bizzat kendisi bu kutlamalara katılır.

Gelelim iftar ve sahur sofralarına. Jollof pilavının methini çokça duyduk, Ganalı Müslümanların Ramazan ayına özel menüleri var mı?

Ramazan ayına özel olarak sorgum veya mil tahıllarından yapılan Kooko ve kuru fasulyeden yapılan bir tür kek olan koose, tubani veya allele tüketilir. Burkina içeceği, buzlu hibisküs çayı, hausa bia dediğimiz demirhindi, limon, zencefil, portakal veya pirinçte yapılan bir soğuk içecek sofraları süsler. Jollof pilavı ve Waakye hemen her fırsatta pişirilen yemeklerdir, bölgeye göre özel Ramazan yemekleri değişiklik gösterir. İftar sofralarında, kuru yada taze bamyadan çorba yapılır, balık veya acı biberle yapılan banku, sulu bir yemek, taze bamya yemeği, fanti fanti çorbası, yam ve plantain kızartması, isli balık gibi çok sayıda farklı yemek sofralarda yerini alır. Yer fıstıklı fufu, pilav, yumurta, palm yemişi, domates çorbası yine sık tüketilen yemeklerdir. Sahurda ise, sade pilav ve sulu bir yemek yenildiği gibi, haşlanmış yumurta, ekmek, kooko ve yanında sütlü çay yahut kahve tüketilir.

Toplu iftarlar düzenlenir mi? Yada camilerde iftar verilir mi?

Toplu iftarlar Gana’da Ramazan ayında yaygın değildir. Ama bazı camiler yapılan bağışları kullanarak cemaat için iftar organize eder. Papaya, portakal, muz ve diğer meyveler Ramazan boyunca tüketilir. Aileler birbirini davet eder ve evet gayrimüslimler de iftar sofralarına katılırlar.

Siz ne kadar süredir Türkiye’de yaşıyorsunuz? Bu süreçte Ramazan ayında iki ülke arasında ne gibi farklılıklar gözlemlediniz?

Ben 4 yıldır Türkiye’de yaşıyorum. Gözlemlediğim kadarıyla Türkiye ve Gana’da Ramazan ayı birbirinden bir hayli farklı. Öncelikle yemekler çok değişik. Türkiye’de sahurda klasik Türk kahvaltısı yapılıyor. Ayrıca her yerde toplu iftarlar veriliyor ve sofralar da farklı. İkincisi, Gana’da Ramazan ayı boyunca camilerde tefsir ve Kur’an dersleri düzenlenir ama İzmir’de hiç rastlamadım. Türkiye’de öğrencilerin çoğu oruç tutmuyor, Gana’da sağlık sorunu yoksa hemen hemen herkes oruç tutar. Gana’da oruç tutan öğrencilerin oranı Türkiye’dekinden çok daha fazla.

Son olarak Gana’da Ramazan Bayramı nasıl geçer, onu soralım. Yine Türkiye’ye kıyasladığınızda ne gibi farklardan bahsedebilirsiniz?

Gana’da bayram tatili iki üç günü geçmese de, bayram havası Türkiye’dekinden çok daha yoğun hissediliyor. Ganalı Müslümanlar en güzel şekilde giyinirler, bayram ve bayram namazı için yeni kıyafetler alırlar ama dışarıdan bakıldığında bayram Türkiye’de sıradan bir gün gibi gözüküyor. Kimse bayrama özel giyinmiyor.

Bayram namazları büyük parklarda veya geniş alanlarda eda edilir, sonrasında aileler bir araya gelir, çocuklar birlikte oynar, insanlar sosyalleşir. Spor aktiviteleri organize edilir, konserler verilir. Lakin çoğu Müslüman kanaat önderi, bu konserleri Ramazan’dan kalan manevi ve ahlaki mirası alıp götürdüğü için onaylamaz. Kapı kapı dolaşıp bayram kutlayan çocuklara şekerlemeler, yiyecekler veya para verilir. Aileler bir araya toplandığında hem kendileri hem de çocukları için dini hedeflerini gözden geçirirler.

Bizimle Gana’da Ramazan ibadetlerinizi ve tecrübelerinizi paylaştığınız için çok teşekkür ederiz.

Diğer ülkelerdeki söyleşileri okumak için tıklayın: Ramazan Söyleşileri