Ramazan Söyleşileri: Kosova’da Ramazan

Farklı ülkelerde mübarek Ramazan ayının nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki durağı Kosova.

İlk olarak sizi tanıyabilir miyiz?

Ben Tuba, 1995 Prizren-Kosova doğumluyum. Üç çocuklu bir ailenin tek kızıyım. Liseye kadar tüm eğitim hayatım doğum yerim olan Prizren’de geçti. 2014 yılında üniversite eğitimi için Türkiye’ye geldim. Marmara Üniversitesi’nde Gıda Mühendisliği bölümünü bitirdikten sonra aynı üniversitede Yüksek Lisansa devam ettim. Üniversite yıllarımdan bu yana çeşitli vakıf ve derneklerin gönüllü proje ve organizasyon faaliyetlerinde aktif yer aldım ve almaya devam ediyorum. Bir yıla aşkın bir süredir özel bir sektörde çalışmaktayım. Kısa vadede ilgili olduğum sektörde tecrübe kazanmak, uzun vadede ise akademiden hiç kopmamayı planlıyorum.

Kosova’da yaşayan Müslümanların durumunu anlat desek, neler söyleyebilirsiniz?

Kosova’daki Müslümanların tek çatı altında aynı manevî değerler çerçevesinde toplandığını düşünüyorum. Bölünme veya ayrılma söz konusu değil; bilakis İslam’ın birleştirici gücüyle var olmaya çalışıyoruz. Kosova’nın nüfusunun %90’ından fazlası Müslüman olduğu biliniyor ama üzülerek söylüyorum ki, bu rakam bir hayli yüksek olmasına rağmen halkımızın dinî tüm buyruklarıyla hayata geçirdiğini söylemek çok zor.

Ramazanın gelmesiyle birlikte ülkenizde ne gibi değişiklikler gözleniyor?

Ramazan, Kosovalı Müslümanlar için 12 ayın en farklı yaşandığı zaman dilimini ifade eder. Bizler Ramazanın paylaşma ayı olduğuna inanıyoruz ve kültürümüz doğrultusunda geniş aile iftarları düzenlediğimiz bir ay olması bakımından önemlidir. Camilerimiz gündüzleri mukabeleler, akşamları teravih ve geceleri nafile namazlarıyla süslenir. Etraf adeta bir sükûnete bürünür. Ramazan gelişini tüm ülkeye hissettirir. Ülkenin her yerinde paylaşımın, hoşgörünün birlik ve beraberliğin en çok hissedildiği ay, bu aydır.

Ülkenizde Ramazanı gündelik yaşamdan ayıran en önemli unsur nedir?

Ramazanı gündelik yaşamımızdan ayıran en temel özellik rutinimizi değiştirdiği gerçeğidir. Sadece yeme içme değil uyku ve ibadet gibi en temel yaşam ihtiyaçlarımızı değiştirip yeni bir düzene alıştırdığıdır. Normal zamanda fark edemediğimiz hayat akışımız içerisine vakit bulup da koyamadığımız ibadetleri yeniden hatırlama ve onları yapma imkânı ve kolaylığı veren bir aydır.

Ramazan faaliyetleriniz genelde nelerdir ve nerelerde icra edilir? Cami gibi dinî mabetler mi yoksa farklı dinî mekânlarınız mevcut mu?

İbadet yerlerimiz çoğunlukla camilerdir. Fakat tabii ki sadece buralar da değil bazı önemli dinî vakıflarımızda da tıpkı camilerde olduğu gibi aynı faaliyetler yürütülmektedir. Halkın seçimi her iki yöndedir ama cami her zaman önemini koruduğu için bir vakfa nazaran ağırlığı ve rağbeti daha yüksektir.

Bu tür meclislerde Ramazan ayına has mukabele, teravih, itikâfa girme, iftar verme gibi dinî içerikli etkinlikler nasıl düzenleniyor ve halkın katılımı ne düzeyde?

Bu tür meclislerde mukabele, teravih, itikâfa girme ve iftar organizasyonları düzenleme gibi faaliyetler sürdürülüyor. Kosova’nın Prizren bölgesi Ramazanın kokusunun en yoğun hissedildiği şehirlerden biridir. Özellikle Ramazan ayında şehrin merkezi yemek hizmeti veren restoranlarının kapalı olması göze çarpan en önemli detaydır. Gündüzlerin oruç ve diğer ibadetlerle geçirildiği gerçeği yadsınamaz. Bir diğer değerli ayrıntı da misafirperverliğimiz ve yedirip içirmeyi sevmemizden ileri gelen kalabalık iftar sofralarımız ve davetlerimizdir. Ailelerin tüm fertlerinin bir arada olduğu masadaki çeşidin ve duaların çok olduğu sofralar kurarız. Ramazanla ilgili şehrin dört bir yanındaki organizasyonlar için katılım düzeyinin bir hayli yüksek olduğunu belirtebilirim. Burada amaç yine birlikte olmaktır.

“Birlikte iftar yapma” geleneği ülkenizde yaygın mı? Mesela; ortak alanlara iftar çadırları kurup toplu iftar yapılıyor mu?

Birlikte iftar geleneği çok yaygındır, kalabalık sofralar hazırlanır, uzun zaman görüşülmeyen aile fertleri bile yer alır. Hurmayla oruçlar açılır devamında ramazan pidesiyle birlikte geleneksel yemekler tercih edilir.

Ramazana has yeme-içme kültürünüzden biraz bahseder misiniz?

Fırınlarımızdan sımsıcak kokusu yayılan ramazana özel pidelerimiz olur bizim. Kendi dilimizde pitayka diye adlandırırız. İç harcını yumurta, lor peyniri, tuz ve isteğe bağlı olarak dereotu/maydanoz, üstüne sucuk veya kıyma harcının oluşturduğu tadı damakları süsleyen özel bir yiyecektir. Fırıncılarımız içini yuvarlak açtıkları hamurlara bu karışımı döküp fırına sürerler. Çok da uzun sayılmayan bir bekleme süresinden sonra, tepsilerle alınıp evin yolu tutulur. Ramazanın bir kokusu var mı diye sorsalar açken burnuma gelen fırınlardan yayılan pitayka kokusudur derim. En bilindiği bu olduğu için bu örnekle yetinmek isterim.

Kosova’da oruca başlama yaşı kaç? Ailelerin ve okulların bu konudaki teşviki ne düzeyde?

Kosova’da oruca başlama yaşı aileden aileye farklılık göstermekle birlikte dinî hassasiyeti yüksek olan ailelerin çocuklarını ilkokul çağından itibaren başlattığını, genel olarak ise ortaokuldan itibaren oruç ibadetinin aileler tarafından teşvik edildiğini görebiliriz. Okullarda bu yönde ekstra bir teşvik yok. Çocuklar aileden öğrendiğini okullara taşıdığı için okullar da buna engel olmaz.

Oruç tutanlar ile oruç tutmayanların oranı nasıl? Aradaki makas yıllara göre çok açılıyor mu?

Oruç ibadeti insanın en temel ihtiyacı olan yeme içmeyle ilgili olduğu için direkt olarak insanın enerjisiyle ve beden gücüyle gerçekleştirdiği bir ibadettir. Dolayısıyla herkes için eşit zorlukta olduğu kabul edilemez. Tüm totalde tabloya bakıldığında bu ibadetin tutanlara göre tutmayan oranının yüksek olduğunu söylemek mümkün. Eskiye nazaran daha yüksek olan oran yıllara göre hem Ramazanın yaz aylarına gelmesiyle birlikte hem de bu ibadeti hayata adapte etmekte zorlanmayla birlikte düşmüştür.

Kadir gecesinin Ramazanın son on gününde gizli olduğu Efendimizden (s.a.v) bizlere nakledilir. Kosovalılar için Kadir gecesi ne ifade ediyor?

Kadir gecesi her ne kadar saklı ve bilinmeyen bir gece olsa da bin aydan daha hayırlı olduğu bir gerçektir. Dolayısıyla bizler için o gün yapılan dualar daha anlamlı, gündüz tutulan orucu daha rahat akşam yapılan ibadetleri daha tatlı olur. Camiler dolar taşar, cami avlularına ekstra seccadeler serilir, hayırseverler tarafından son sahurlar dağıtılır, son gece namazları kılınır, herkes birbirine dua eder,  kısacası o gece boş geçilmez.

Başka ülkelerin Ramazan adetlerine özenip, keşke bizim Ramazanlar da böyle geçse dediğiniz bir etkinlik var mı?

Kosova’nın Ramazan adetlerinin olabildiğince anlamlı ve güzel olduğuna inanıyorum. Bu hâlini koruyabilmiş olması ve nesilden nesile aktarılmış bir miras olması büyük bir başarı gibi geliyor bana. Özellikle tüm güzelliklerin hızlıca harcanıp yitirildiği çağımızda hâlâ bir şeyleri olduğu gibi muhafaza ediyor olabilmek çok kutsal.

Dünyanın birçok yerinde yaşayan Müslümanlar, bayramı büyük bir coşkuyla karşılıyor. Kosova bayrama nasıl hazırlanıyor? Bayram namazı, çocuklara bayram harçlığı verme, bayram yemeği, akraba ziyareti, mezarlığa gitme gibi faaliyetler yapılıyor mu?

Kosova’da Ramazan herkes için olmasa da Bayram inanmayan kesim için bile büyük önem taşıyor. Nüfusun büyük bir çoğunluğu yurtdışında yaşadığı için Bayramları birlikte geçirmek için yola çıkıyor. Bayram günü ailelerin kavuştuğu bir gün oluyor. Bayram haftasını hanımlar ev temizliği ve baklavalarla karşılıyor. Ailenin erkek fertleri Bayram namazı için erkenden yola koyulurken, uzun bir aradan sonra ilk kahvaltı masası hazırlanıp ev ahalisi bekleniyor. Bayramlarda aramızda bedenen olmayan sevdiklerimiz mezarlıklarda ziyaret edilip vazifeler yerine getiriliyor. Kosova’da Bayramların en temel özelliklerinden biri de evin erkek bireyleri akraba ziyaretini gerçekleştirirken hanımları ve çocukları evde misafirleri bekliyor. Eskiye nazaran bu âdetimizi de yitirmeye yakın olsak da henüz tamamen uzaklaşmadığımızı aktarabilirim.