Ramazan Söyleşileri: Libya’da Ramazan

Farklı ülkelerde mübarek Ramazan ayının nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: Libya’da Ramazan

Bizlere kendinizi tanıtır mısınız? Yolunuz Libya’ya nasıl düştü, ne kadar süredir oradasınız?

Orta öğrenim yıllarıma dayanan tarih, coğrafya ve İslam dünyasına olan yoğun ilgimin sahayla bütünleşmesi 2013 yılında Diyanet Koordinatörü olarak Somali’de başladı. Cibuti, Bangladeş’teki Rohingya mülteci kampları, Güney Sudan ve son olarak Libya ile devam eden doğal bir güzergâh üzerinde gerçekleşen bir süreç… Libya’da üçüncü yılımı yaşıyorum.

Libya’da Ramazan ayından bahsedelim. Libya halkı bu mübarek ayı nasıl karşılıyor?

Libyalı Müslümanlar Ramazan ayını çok büyük bir özlem içinde kutlu bir misafiri karşılamanın heyecanıyla evlerini, camileri, sokakları, çarşıları ve hayatın tüm alanlarını tertemiz edip Ramazan’ın anlamına uygun biçimde süsleyerek karşılıyor. Ramazan ayının gelişi her yerde capcanlı hissediliyor. Libyalı hanımlar, Ramazan ayı gelmeden mutfak alışverişini ve yiyecek hazırlıklarını yapıyorlar. Bilhassa marketlerde, gıda pazarlarında gözle görülür bir hareketlilik oluyor, bazı kuru gıdalar toptan alınıyor.

Bu mübarek ay gelmeden evvel, yalnızca fiziksel hazırlıklar değil, manevi hazırlıklar içine de giriliyor. Zaten dindar olan Libya Müslümanları, sünnet olan oruçları yıl boyu tutmaya özen gösteriyor. Misal eyyam-ı beyd orucu çok yaygın bir kitle tarafından yerine getiriliyor. Ramazan’a doğru oruç ibadetine yönelik hassasiyet daha da artıyor.

Ramazan ayına has bir takım değişiklikler yada uygulamalar var mı?

Ramazan’a has olmak üzere, çeşitli meydanlarda, mekânlarda çocuklar için atlar, faytonlar hazırlanır. Panayır ve fuar benzeri neşeli, canlı ortamlar oluşturulur.  Tarihi konaklarda ve eski şehirde kitap fuarları açılır.

Hem Libya’da Ramazan hem de bayrama özel çeşitli tatlılar ve kuru gıdalar satılır, gıda paketleri hazırlanır ve hayırseverler bu şekilde ihtiyaç sahiplerine el uzatır. Bu hayır işleri de İslam’ın ruhuna uygun şekilde, en gizli şekilde yapılır ki, muhtaç kişi kendisine kimin yardım ettiğini dahi bilmez.

Ramazan ayında Libya açık bir tekke misalidir… İtaat kültürünü, takvayı, tevekkülü ve en güzeli de her iki anlamda selamı, yani insanların selamlaşmasını ve huzuru, barışı hissettiğimiz çok güzel bir manevi ortam oluşur.

Ramazan ile birlikte mesai saatlerinde bir değişiklik oluyor mu?

Libya’da Ramazan ayının gelişiyle mesai saatleri yeniden düzenleniyor, toplumdaki kargaşa sükûnetli, muhabbetli,  güler yüzlü ve selamın bolca verilip hissedildiği beşeri ilişkilere yansımasıyla derinlemesine hissediliyor. Yardımlaşma ve dayanışma ruhu da oldukça canlanıyor.

Camilerin durumu ay boyunca nasıl değişiyor?

Camiler ve mescitler her zaman Libya’da hayatın merkezidir. Ramazan ayının gelişiyle yediden yetmiş yediye toplumun her kesimi camilere akın ediyor, Kuran-ı Kerim okunuyor, hatimler yapılıyor, teravih namazları kılınıyor. Camiler, özel milli kıyafetlerini giyerek camiye koşan çocukların neşeli koşuşturmaları ve Kur’an sesleriyle tadına doyulmaz manzaralara sahne oluyor. Akşam namazları taze hurma ve su eşliğinde iftarın açıldığı camilerde eda edildikten sonra evlere koşuluyor. Teravih namazları çoğunlukla güzel sesli hafızlar tarafından hatimle eda ediliyor.

Libya’da Ramazan ayında itikafa girenler oluyor mu?

İtikaf sünnetinin icra edilmesi için belirli camiler tespit edilerek ilan ediliyor.

Kadir gecesini Libyalı Müslümanlar nasıl ihya ediyor?

Kadir gecesi tüm camilerde coşkuyla yaşanıyor. Şehir meydanlarında toplu programların yanında belirli camilerde ve tekkelerde zikir halkaları, tespih namazları ve dualarla ihya ediliyor.

Toplu iftarlar veriliyor mu?

Libyalı Müslümanlar büyük camilerde ve özellikle Medine-i Kadime olarak bilinen tarihi şehir meydanlarında her gün halk iftarları veriyor, uzun iftar sofralarında her yaştan Libyalı aynı sofrada buluşup topluca iftar saatini bekliyorlar. Osmanlı döneminden kalma iftar topu geleneği Libya’da Ramazan ayında halen yaşatılıyor.

Biraz da iftar sofralarından bahsedelim. Libya’nın çok zengin ve lezzetli bir mutfağı olsa gerek. Ramazan’a özel ne gibi yemekler var?

Libya’nın en meşhur yemekleri bayzin ve kuskusi olup etli ve ince bulgur ağırlıklı yemeklerdir. Yine başta sampuse olmak üzere değişik hamur işleri ve böreklerinin yanı sıra başta baklava olmak üzere Osmanlı tatlı kültürünün aynıyla burada yaşadığını ifade edelim. Yalnızca bal kullanılıp, şeker ilave edilmeden yapılan çok meşhur ve lezzetli bir bademli baklavası vardır. Ayrıca sofraların baş tacı olan dolma ve sarmalarımız da ortak damak tatlarımızdandır. Velhasıl kelam, Libya’nın çok çok zengin bir mutfağı var.

İftardan sonra Libyalılar, çaydan ziyade kahve tüketirler. İtalyanlar bu ülkeyi otuz yıla yakın bir süre işgal ettiği için, geride bir kahve kültürü bırakmışlardır. Bizdeki Türk kahvesi gibi cezveyle pişirilen kahve de vardır, diğer usullerde kahve de. Kimi kahvesini öğütürken kakule dediğimiz bir bitkiyi de ekler, bu bitki de kahveye ayrı bir tat ve aroma verir. Çay olarak siyah çay yerine yeşil çay tüketimi daha yaygındır. Yeşil çaya da badem koyarlar, yani bademli yeşil çay içerler. Kimisi de çaya nane yaprağı katar, neticede daha süslü ve aromalı bir çay çıkar ortaya. Çayı hazırlarken şekeri önceden kattıkları için, tüm çaylar şekerli servis edilir.

Libya halkı çocukları da oruca teşvik ediyor mu?

Çocukların özellikle sahurla başlayan oruç tutma sürecine çok güzel hediyeler ve özel kıyafetlerle teşvik edildiğini hiç zorlanmadan oruç tutma tecrübesi kazandırıldığını, teravih namazlarına babalarıyla birlikte bisikletlerle neşeli bir şekilde adeta camilere akarcasına koştuklarını gözlemlemek ayrı bir manevi lezzet olsa gerek…

Mesai saatlerindeki değişim gibi okullarda da ders saatlerinde değişiklik oluyor mu?

Libya’da Ramazan ayının gelişiyle okullar tatile giriyor özel ve kamu işyerleri çalışma saatlerinde düzenlemeye gidiyorlar. Libya’da iftar saatine doğru trafikte gözle görülür düzeyde tatlı bir telaş gözlemleniyor. Bu arada trafikte kavga yerine hoşgörü ve ikram kültürü hakim diyebiliriz.

Libya’da geçirdiğiniz Ramazan ile Türkiye’deki Ramazan arasında ne gibi farklılıklar gözlemlediniz?

Aynı ortak tarih ve İslam kültürüyle yoğrulmuş Türkiye ve Libya’da Ramazan atmosferi büyük benzerlikler gösteriyor olsa da bu coşkunun toplumun tüm kesimlerine ve alanlarına yansıması, lokantaların tamamen kapalı olması, her kesimin ramazanın ruhuna saygı içerisinde hareket etmesi bakımından Libyalıların daha hassas olduğunu söyleyebiliriz. Bir de teravih namazından sonra Libya’da sokaklarda hayat biter. İnsanlar namazı kılınca evlerine çekilirler. Sosyal hayat vaktiyle siyasi sebeplerden ötürü kısıtlanmıştır. Bu nedenle insanlar akşam saatlerinde dışarıda bir araya gelmekten çekinirler.

Ve nihayet bayrama geldik. Libya’da Ramazan Bayramı nasıl kutlanır?

Libya’da bayramlara günler öncesinden hazırlıklar yapılır, bayram alışverişleri nedeniyle çarşı ve pazarlarda adeta iğne atsan yere düşmez. Bayram namazları genellikle şehir meydanlarında serilen sergiler üzerinde ve seyyar minber ve mihraplarla on binlerce Müslümanın kadın erkek genç ve yaşlı herkesin katılımıyla eda edilir. Namazdan sonra uzun tebrikleşme kuyrukları oluşur. Birlik ve kardeşlik çağrıları içeren ilahiler söylenir sloganlar atılır, meydanlarda süslü faytonlarla aileler ve çocuklar gezdirilir, geleneksel tatlılar ikram edilir bayram sofraları kurulur. Bayram ziyaretleri kapsamında akrabalar, alimler, şehrin ve mahallenin büyükleri ziyaret edilir, kabirler ziyaret edilerek dualar okunur. Komşular arasında ikramlaşma olur. Çocuklar kapı kapı dolaşarak bayram tebrikleşmesi yapıp şekerleme ve harçlık toplarlar.

Libya’da Ramazan boyunca hissedilen manevi sevinç havası bayramla birlikte ülke genelinde zirveye çıkar.

Herkesi bir bayram gününü Trablus’ta birlikte geçirmeye davet ediyorum. Gönlümüz ve soframız açıktır buyurmaz mısınız efendim.

Size bu güzel söyleşi için yürekten teşekkür ediyoruz. Allah (c.c.) sevdiklerinizle birlikte nice Ramazanlara ve bayramlara erdirsin.