Sabahattin Zaim

Feyza Görür Ekim 22, 2023Son güncelleme: Ekim 22, 2023

0 379 4 dakika okuma süresi

Yaşadığı toplumun, İslam âleminin ve insanlığın sorunlarıyla ilgilenerek bu sorunların çözümüne katkıda bulunmak için hayatını vakfetmiş bir isim olan Sabahattin Zaim’den bahsedeceğiz sizlere. Bir insanda hepsinin bir araya gelmesi çok zor olduğu dile getirilen beş erdem vardır: İlim, güzel ahlak, aksiyon, dava ve hizmet aşkı. Nitekim Sabahattin Zaim bu beş erdemin hepsini bir arada barındıran, ömrünü insanlığın hizmetine adamış bir ilim ve fikir adamıdır. Batı toplumu ile İslam dünyasının değerlerini harmanlamayı başarmış, kendi toplumunun değerleri ile çelişmeden ve asla kendi kimliğinden taviz vermeyişi ile öne çıkan bu ilim adamının hayatına gelin beraber bakalım.

İştip’ten Fatih’e

Sabahattin Zaim 1926 yılında Makedonya’nın İştip kazasında Mehmet Efendi ile Saime Hanım’ın evladı olarak dünyaya gelir. I. Dünya Savaşı’ndan sonraki yıllarda Yugoslavya’nın Türk ve Müslümanlara uygulamış olduğu “Türkler Asya’ya” şarkıları eşliğinde süren zulüm, üç yüzyıl boyunca Balkanlar’da yaşayan Zaim ailesini de yerinden eder. Tarihler 1934’ü gösterirken henüz sekiz yaşında olan küçük Sabahattin, ailesi ile birlikte Türkiye’ye doğru yola çıkar. Böylelikle İştip’te başlayan çocukluk yılları Fatih’te devam eder. İlkokula İştip’te başlamışsa da üçüncü sınıftan sonrasını İstanbul’da 1937 yılında tamamlar. Ardından başladığı Fatih Ortaokulundan ise 1940 yılında mezun olur. Hayatında her daim önemli bir yeri olan lise eğitimini ise 1943 yılında Türkiye’de öncü olarak kurulan Vefa Lisesinde tamamlar. Bu okulda iken Nurettin Topçu ve Reşat Ekrem Koçu gibi değerli hocaların talebesi olur. Aynı sene Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İdari Şube bölümünü kazanır, dört yılın ardından da 1947 yılında mezun olur. Devlet dairesindeki ilk görevi olan İstanbul maiyet memurluğuna ise 1947 yılında başlar, 1947-49 yılları arasında da Fatih ve Eyüp’te kaymakam vekilliği yapar. Tarihler 1950 yılını gösterirken ise Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden öğrenim denkliği alır. Bu görevinin ardından 1950 yılının başlarında kaymakamlık kursunu kazanarak hayatındaki önemli dönemlerden biri olan kaymakamlığa başlar ve 1953 senesine kadar sıra ile Kâhta, Ayancık ve Abana ilçelerinde görevini yerine getirir. Askerlik görevini ise 1951-52 tarihleri arasında yedek subay olarak yapar. Daha gençlik yıllarından itibaren Sabahattin Zaim’in en dikkat çekici özelliklerinden biri onun bir cemiyet adamı oluşudur. Öyle ki 1950’li yıllardan itibaren özellikle muhafazakâr camia içinde ortaya konulan millî ve manevi değerler temelinde olmak üzere kültür ve eğitim faaliyetlerine büyük önem vermiştir. Nitekim sivil toplum örgütlerinin ya kurucusu olmuş, ya mütevellisi yahut da üyesi olarak bulunmuş, hayatının sonuna kadar da yürütülen faaliyetlere destek olmuştur.

İlim İle Geçmiş Bir Ömür

Hayatının esası olan akademik hayat ile Sabahattin Zaim’in tanışması, maiyet memurluğu görevi esnasında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinde doktoraya başlamasıyla olmuştur. Burada tanınmış Alman hocalardan seminerler alan Zaim, 1953’te kaymakamlık görevinden ayrılarak İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyal Siyaset Kürsüsünde asistan olur. 1955’te doktorasını veren Zaim, aynı yıl ABD’ye giderek Cornell Üniversitesinde çalışmalarına devam eder. Cornell’de hazırladığı doçentlik tezini başarı ile tamamladıktan sonra 1957 senesinde Türkiye’ye döner. Hemen ardından Sosyal Siyaset Kürsüsünde kadrolu olarak hocalığa başlar. Çalışkanlığı, hocalıktaki başarısı, sosyal ilişkilerindeki nezaket ve zarafeti ile tanınmış olan Sabahattin Zaim, çeşitli alanlardaki faaliyetleriyle adeta öncü olur. Öyle ki kendisi Türkiye’de çalışma ekonomisi disiplininin kurucusu kabul edilir. Nitekim Amerika’da iken yeni gelişmekte olan bu bilim dalını inceleyerek Cornell’de edindiği tecrübelerini ülkemize taşımış, Sosyal Siyaset Kürsüsünü zenginleştirmiştir.

1959 yılında Ulya Hanım ile evlenir ve Zaim çiftinin biri kız dördü erkek olmak üzere beş çocuğu dünyaya gelir. 1963 yılında akademik araştırmalar yapmak üzere yeniden Almanya’ya giden Zaim, iki yıl Münih Üniversitesinde kalmış ve Türkiye’ye döndükten sonra 1965 yılında profesörlüğe yükseltilmiştir. Kendisini İslâm ekonomisi alanında geliştiren Sabahattin Zaim, bu alanın ilk örneklerini ortaya koymuş hatta 1976’da Mekke’de toplanan I. Dünya İslâm İktisadı Kongresi’nde başkan vekili sıfatıyla yer almıştır.

Hocaların Hocası

Sosyal Siyaset Kürsüsü başkanı Ord. Prof. Dr. Orhan Tuna’nın emekli olması üzerine 1979’da kürsü başkanlığına Sabahattin Hoca getirilir. Zaim bu görevini emekli olduğu 1993 yılına kadar sürdürür. ABD ve Almanya’nın yanı sıra Suudi Arabistan’da da bulunan Zaim, 1980-82 yılları arasında Cidde Melik Abdülaziz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Sosyo-Teknik Bölümünde iki yıl misafir öğretim üyesi olarak hocalık yapar. 1993 yılında bir temmuz günü emekli olur fakat Zaim için resmî akademik yaşam sona ermez. Nitekim Yüksek Öğretim Kurulu mevzuatında aynı yıl yapılan bir değişiklik neticesinde Sabahattin Zaim yeni kurulan Sakarya Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesinde kurucu rektör ve dekan sıfatı ile yeniden görev alır. Oldukça iyi bir hoca olan Zaim, sadece ilerlemiş yaşı ve yetiştirdiği onca öğrencisi bakımından değil, dünya standartlarında bir bilim adamı olması itibariyle de iyi bir hocaydı. Bu anlamda Hocaların Hocası sıfatıyla tanınır olmuştur. Çalışma Ekonomisi gibi bir disiplini Türkiye’ye taşıyan Zaim Hoca, aynı zamanda sürdürdüğü görevini yaparken İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Çalışma Ekonomisi Bölümünde de misafir profesör olarak lisansüstü derslerine girmiştir. Görevlerinin yanı sıra ulusal ve uluslararası kuruluşlarda akademik ve idarî görevler de üstlenmiştir. Tarihler 1998 yılını gösterirken resmen emekliye ayrılan Sabahattin Zaim’in son akademik görevi 1998-2000 tarihleri sürdürdüğü YÖK üyeliği olmuştur. Ardından akademik ve bilimsel hayatın içinde olmaya devam eden Zaim, 2003-2004’te Uluslararası Saraybosna Üniversitesinin kurucu rektörlüğü görevini üstlenmiştir. İyi bir ilim adamı oluşunun yanı sıra âlim kimliğiyle de dikkat çeken Zaim, çok güzel de bir öğreticiydi. Zira oldukça iyi ders anlatırdı öyle ki onun yaptığı seminerler İstanbul Üniversitesinde örnek olarak gösterilirdi. Bir konuyu sunmaktaki yetkinliği onun dikkat çeken bir başka özelliğiydi. En zor konuları bile dinleyicilerin durumunu göz önünde bulundurarak aktarır, anlaşılmasını sağlardı.

İnsan Yetiştirmeye Önem Verirdi

Hayatı boyunca insan yetiştirmeye önem veren Sabahattin Zaim, kendi ifadesi ile fidanlar dikmiş nitekim hayatının son döneminde bu gayretlerin neticesini görmüştür de. Yetiştirdiği talebeleri, üniversitelerde, kamuda ve özel sektörde önemli yerlere gelmiş ve değerli hizmetlerde bulunmuşlardır. Onun dikkat çeken özelliklerinden biri de her kesim ve görüşten insanlarla iyi bir diyalog kurabiliyor oluşudur. Dost çevresi arasında yerli yabancı devlet başkanları, üst düzey bürokratlar, iş adamları ve dünyaca ünlü ilim adamları olduğu gibi işçi, memur, çiftçi ve toplumun daha farklı kesimlerinden pek çok insan vardı. Öyle ki 9 Aralık 2007 tarihinde İstanbul’da vefat eden Zaim’in cenaze namazındaki manzaranın gösterdiği gibi toplumun tümü de onu kucaklamıştır. Her şeyden önce ahlaklı, dindar ve model bir insandı. Etrafındaki herkesin yardımına koşmuş, yardımlarını gördüğü herkese de vefa göstermiştir. Hayatı boyunca İnsanların hayırlısı insanlara hizmet edendir. hadisini kendisine düstur edinmiş, topluma yön verebilecek fikir ve eserlerinin yanı sıra hayatı ile de güzel bir örnek teşkil etmiştir. Hocaların Hocası Sabahattin Zaim’e Allah’tan rahmet diliyor, onun hayatını tanıtmak ile de yeni güzel insanların yetişmesini ümit ve temenni ediyoruz.