Sanatı Altınla Süsleyen Müzehhibe: Tuba Asiltürk İlhan

Tuba Hanım, uzun yıllardır tezhip sanatıyla iştigal olduğunuzu biliyoruz. İlk olarak kendinizden ve tezhip sanatıyla aranızdaki bu yârenlikten bahsedebilir misiniz?

Geleneksel sanatlarımızın gözbebeği olan tezhip sanatı ile 2000 yıllarında, üniversite talebesi iken tanıştım. Bir taraftan İlahiyat Fakültesi dersleriyle, diğer taraftan tezhip sanatı ile meşgul oldum. Hobi olarak başladığım bu muhteşem sanat, zaman geçtikçe yaşantımın tümüne yansıyacak bir hayat tarzı hâline geldi.

Tezhip sanatının sizdeki tam karışlığı nedir? Yaşamınıza ne gibi katkıları oldu mesela?

Tezhip benim için hayal etmenin gücüdür. Altının renklerle birleşmesi sonucunda en güzel desenleri, en ince işçilikleri ortaya çıkarması Allah’ın Bedi’ isminin (örneksiz ve modelsiz olarak bir şey icat eden, örneği ve modeli olmadan yaratılmış olan) kulu üzerinde tecelli etmesidir. Bu görsel şölen, zihnimizi ve ruhumuzu canlandırır. Bize yaşamı daha güzel ve daha anlamlı kılar. Benim için de bu tam olarak böyle. Tezhip yaptığım vakitler hayatın karmaşık akışı içerisinde mutlu olduğum, kendimi gerçekleştirdiğim yegâne zaman dilimleri. İç huzurumu yakalamamda ve Rabb’e daha fazla yaklaşmamda sanatımın katkısı büyüktür.

Bilhassa rokokoya eğilim göstermenizin özel bir sebebi var mı?

On dört yıl süren klasik tezhip öğrenimimde bu tarzda yapıp edebileceklerimin sınırlı olduğunu, kendimi gerçekleştirmem için bu klasik kozadan çıkmam gerektiğini anlamıştım. Talebenin en büyük şansı hocasıdır. Nilüfer Kurfeyz, Selim Sağlam hocalarımın bana olan inancı ve desteği ile Rokoko tezhibi ile tanıştım. Yaklaşık on yıldır bu tarzda eserler icra ediyorum. Kendimi, içimdeki sonsuz, sınırsız sanat anlayışını Rokoko tarzı ile buldum.

Tezhip sanatına vukûfiyet, Osmanlıyı ve menşêi İslam medeniyetini ne düzeyde bilmek gerekir?

Selçuklu Devleti’nden başlamak suretiyle Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş, gelişme ve çöküş dönemine ne kadar vakıfsak, bunlarla beraber doğup gelişen ve evrilen tezhip sanatı tarihini de o denli iyi anlamak gerek! Her dönem kendi sanat anlayışını, günümüz tabiri ile modasını oluşturmuş, imparatorluğun gücü nispetince sanatı da gelişmiş, değişmiştir.

Tezhip sanatı varlığını hep klasik düzlemde mi devam ettirmeli yoksa dönem dönem farklı tarzlar da sergilenmeli midir?

Herkesin kendine ait bir sanat zevki ve beğenisi vardır. Klasik tezhip başımızın tacıdır. Onun kurallarına, mantığına ne kadar hâkimsek, üzerine koyduklarımız da o denli anlamlı ve başarılı olur. Fakat, sanat zincirimizin başka parçaları da var. Son dönem Osmanlı üslubu “Rokoko” mesela. Tezhibin en renkli ve ışıltılı dönemi. Ben sanat yelpazemizin bu genişliğini ve zenginliğini seviyorum. Farklı tarzları bir arada yapabilmenin de bu zenginliğe çok katkısı olduğunu düşünüyorum.

Her sanatın kendine has bir usulü ve nihayetinde neşet eden bir zarafeti vardır. Tezhip sanatının incelikleri nelerdir?

Tabiattaki yaprak ve çiçekleri olduğu gibi değil de onları üsluplaştırarak çizmek, işlemek, tezhip sanatının en büyük özelliğidir. Bu incecik motifleri altın ve fırçayla işlemek bu sanatın en maharet isteyen kısmıdır. El, göz ve ruh uyumu isteyen bu güzel sanat, inceliğin ve detayların sanatıdır.

Sanata gönül vermiş biri olarak sanatın ve özellikle tezhip sanatının insana en büyük kazanımı nedir? Bu sanatla ilgilenenlerde madden ve manen ne gibi değişiklikler söz konusu oluyor?

Sanat insanın gerçek doğasını bulmasına yardım eder. Kul, burada asıl sanatkârın yüce yaratıcı olduğunu idrak eder. Sanatla uğraşan insanların hayatının her alanında gelişme bir ince zevk, estetik ve naiflik görmemizin sebebi bundandır.

Tezhip sanatını icra ederken talebe yetiştirdiğiniz de biliyoruz. Bu, usta-çırak ilişkisi esnasında talebelerinize kendinizden hediye ettiğiniz en önemli haslet nedir?

Usta-çırak ilişkisi geleneksel sanatlarımızın omurgasını teşkil eder, olmazsa olmazıdır. Hocaya saygı ve itaat bunun temelidir. Azim, sa’y-ü gayret ve mütevazılık talebelerime öğütlediğim en büyük hasletler. Sonrasında sanatın akışında uysunlar. Disiplin onları istedikleri yere götürür. Hocasına saygı ve itaatte kusur etmeyen çalışkan talebe, sanat yolculuğunda emin adımlarla ilerler.

İyi bir eş, iyi bir anne, iyi bir ev hanımı, iyi bir eğitmen olmaya çalışmanın yanında iyi bir müzehhibe olabilmenin zorlukları nelerdir?

Meşgul olduğunuz sanat dalı sizin bir evladınız gibi fazlaca ilgi, emek, zaman ve yatırım ister. Benim güzel rokokom da böyle. Yüzde yüz bir kapasitem olduğunu düşünürsek, yerine göre bunu ailem, evlatlarım, öğrencilerim ve kendi özel çalışmalarım için pay etmenin hiç de kolay olmadığını söyleyebilirim. Burada eş ve çocuklarımızın sizi idare edebilmesi, sizi desteklemesi çok çok önemli. Bu konuda çok şanslıyım elhamdülillah.

Tezhip sanatıyla ilgili gerçekleştirmeyi arzu ettiğiniz bir hayaliniz var mı?

Olmaz mı, Rokokoyu öğretecek ve nesillere aktaracak bir kitap yazmaya niyet ettim. Ufak tefek yazmalara çizmelere başladım. Allah’ın yardımı ile…

Günümüzde Tezhip sanatının hak ettiği değeri gördüğünü inanıyor musunuz ve geleceğini nasıl görüyorsunuz?

Bu günlerde diğer klasik sanat dallarına olduğu gibi tezhip sanatına da ilgi ve rağbet büyük. Bu sevindirici evet. Geleceği ise, daha önce belirttiğim gibi sabır ve sebatta devamlı olanlar belirleyecek, geçici hevesler değil.

Bu yola girmeye niyet edenlere tavsiye edeceğiniz hususlar nelerdir?

Gözünü şenlendirmek, ruhunu süslemek isteyen herkes Rokoko tezhibinin fantastik dünyası ile tanışmalı. Bir sanatla uğraşmak bakışımızı güzelleştirir. Ben sanatı güzelliğe ve mutluluğa açılan koskoca bir kapı olarak görüyorum. Ancak bu kapıdan girenler dünyanın güzelliklerini hakkıyla müşahede edebilir.