Vikingler’in Yaşamında İslam’ın İzleri

İslamiyet’in doğuşundan bu yana Müslümanlar çeşitli nedenlerle sık sık diğer milletlerle etkileşime girmiştir. Bu etkileşimler sonucunda başta Persler ve Türkler olmak üzere birçok milletin İslam ile tanışıp, onu daha geniş coğrafyalara yaydığını biliyoruz. Bu yazımızda kaynaklarda pek rastlanmasa da son dönemde araştırmalara konu olan Vikingler ve İslam dünyası ilişkisine değineceğiz.

İslam’ın Altın Çağı olarak kabul edilen 8. ve 13. yüzyıl arası Müslümanlar batıdaki hakimiyetini Avrupa’nın güneyindeki Endülüs bölgesine kadar genişletmiştir. Bu dönemi Müslümanlar ile Vikinglerin tarihte karşılaştıkları ilk dönem olarak kabul edebiliriz. Arapça yazılı kaynaklarda bulunan bazı bilgiler ve İskandinavya bölgesinde ele geçen bazı eşyalar bu dönemde Müslümanlar ve Vikingler arasındaki etkileşime ışık tutuyor.

840 yılında Vikingler Avrupa’ya yönelik yapmış olduğu denizaşırı saldırıların bir kısmında Endülüs’e de girerek şehri yağmalamış ve birçok Müslüman’ı şehit etmişti. Ancak uzun süren yolculuk sonucunda yorgun düşen Vikingler Müslümanların çetin direnişi ile geri adım atmak zorunda kalmıştı. Viking askerlerinden bazıları bu saldırı esnasında bölge Müslümanlarıyla sohbet etme imkânı bulup İslam’la şereflenir. Müslüman olan Vikingler geri dönmeyip bölgede yaşamını sürdürür.

Bu saldırı sonrası iki devlet arasındaki barış görüşmelerinde Endülüs emîri II. Abdurrahman elçi olarak şair ve devlet adamı el-Gazzâl’ı görevlendirir. Bu sayede el-Gazzâl Vikingleri ana yurdunda ziyaret eden ilk Müslümanlardan olur. Barış sonrası ise İbn Fadlan ve İbrahim İbn Yakup gibi birçok seyyah ve tüccar bölgeye daha sık gitme imkânı bulup, Vikingler hakkında bilgi sahibi olur. Bu seyahatler beraberinde iki toplum arasında kültürel yakınlaşmalar getirmiştir.

İskandinavya’da daha sonra ele geçirilen döneme ait bulgular İslam kültüründen birçok örneğin Vikingler tarafından benimsendiğini ve yaşamlarında yer bulduğunu gösteriyor. Müslüman dünyası ile temasın kanıtı olarak bronz gemiler, sikkeler, kostümler ve aksesuarlar gibi daha birçok eşya sayılmakta. Ancak en önemli kanıt Uppsala Üniversitesi Eski Çağ Tarihi ve Arkeoloji Bölümü araştırmacılarından Annika Larsson’un yürüttüğü arkeolojik çalışmada elde ettiği bulgular. Larsson elde ettiği bulguları şu şekilde açıklıyor: