Afrika kıtasındaki yolculuğumuza Mali ile devam ediyoruz. Bu haberimizde sizlerle Mali Cumhuriyeti’nin kısa bir tarihini ve İslami serüvenini paylaşıyoruz.
Mali Cumhuriyeti
Batıda Moritanya ve Senegal; kuzeyde Cezayir; doğuda Nijerya, Burnika Faso ve güneyde Gine, Fildişi Sahili’ne komşu olan ülkenin resmi adı La Republique Du Mali’dir. Batı Afrika’da denize kıyısı olmayan Mali Cumhuriyeti’nin başkenti ve en büyük şehri Bamako‘dur. Ayrıca Sucu (Segau), Mopti, Sikasso, Gao, Kayes, Kutiala, ve Tinbükü gibi şehirler de ülkenin önemli şehirleri arasında sayılabilir ve nüfusun önemli bir kısmını barındırmaktadır.
1.241.298 kilometre karelik bir yüz ölçümüne sahip olan ülke Afrika’nın sekizinci büyük şehridir. Nüfusu yaklaşık 20 milyon 250 binin üzerindedir ve bu nüfusun %65’ini 25 yaş altı oluşturmaktadır.
Günümüzde tek meclis ve çok partili cumhuriyetle yönetilen Mali Cumhuriyeti’nin resmi dili Fransızcadır. Sömürge dönemi sonrası resmi dil haline gelen Fransızcanın yanı sıra ülkede Bambarca, Bomuca, Bozoca, Dogonca, Maasinankoorence, Kita Maninkaca, Soninkece, Minyankaca, Hasaniye Arapçası, Kayrabori Sennice, Senaraca, Tamaşekçe ve Kassanece olmak üzere 13 tane ulusal dil bulunmaktadır. Bunlar arasında en yaygın kullanılan Bambarca, nüfusun %46’sı tarafından konuşulmaktadır.
Sekiz bölgeye ayrılan Mali Cumhuriyeti’nin kuzey sınırları Sahra Çölü’ne kadar ulaşmaktadır. Ülke toprakları genel olarak sade yeryüzü şekillerine sahiptir. Nijer ve Senegal nehirlerinin bulunduğu güney bölgesinde ise geniş düzlükler hakimdir ve ülkenin en alçak noktası da bu bölgededir.
Mali’de İslam
İslam, hicri 1. asırdan sonra Batı Afrika’ya kadar ulaşmış olmasına rağmen Mali topraklarına hicri III. ve IV. yüzyıllarda, Gane İmparatorluğu döneminde ulaşmıştır. İslam’ın bu topraklarda yayılmasında Arap ve Berberi Müslümanları etkili olmuşlardır. XIII. ve XVI. yüzyıllar arasında Mali’de bulunan imparatorlukların Endülüs’ten Arabistan’a kadar İslam dünyası ile yakın ilişkileri olmuştur.
Ayrıca Maliler eğitim ve tahsil amacı ile hem batılı ülkelerde bulunan medreselere hem de Mısır’da bulunan Ezher’e gitmişlerdir. Bilhassa hac dönemi kutsal topraklarda bulunan ilim halkalarına katılmışlardır. Arap ve Berberi asıllı Müslüman ilim adamları ise Gao, Erevan, Tinbüktü ve Cenne gibi çeşitli ilim merkezlerine dini ilimleri okutmak gayesi ile gitmişlerdir.
İslam’ın ilk hakim olduğu dönemlerden bu yana ulema sınıfı dini, siyasi ve toplumsal bir saygınlığa sahiplerdi. Günümüzde de hâlâ ilmi faaliyetlerde bulunan Müslüman alimler Mali halkı arasında önemli ölçüde saygı görürler.
Resmi istatistiklere göre Mali nüfusunun %95’inden fazlasını Müslümanlar oluşturmaktadır. Nüfusun geri kalanı ise Hristiyan(%4) ve animisttir(%1). Sömürge dönemi başlatılan Hristiyanlaştırma faaliyetlerine rağmen bugün nüfusun neredeyse tamamı Müslümandır. Çevresindeki ülkelere nazaran etnik açıdan daha zengin bir yapıya sahip olan Mali’de her bir etnik grup farklı bir geçim kaynağına ve zanaat dalına sahiptir.
Mali’de İslami İlimler
Mali’de bilhassa İslam’ın kabulünün ardından ilme ve ilmi faaliyetlere büyük önem verilmiştir. Mense Musa, Askiya Muhammed ve Almami (emirü’l-mü’minin) unvanı taşıyan Samari Ture gibi devlet adamlarının, sarayda ulemaya değer vermeleri ülkede birçok ilim adamının yetişmesine katkı sağlamıştır. Ulema, ilmi saygınlığın yanında çeşitli dönemlerde sultanlar üzerinde söz sahibi de olmuşlardır. İlmi faaliyetlerin gerçekleştirilmesi amacıyla çok sayıda medreseler açılmıştır. Ayrıca kimi zaman camilerde de ilim halkaları oluşturulmuştur. Tarih, edebiyat, fıkıh, kıraat, tefsir nahiv gibi çok çeşitli alanlarda değerli eserler yazılmış ve medreselerde okutulmuştur.
Fransız sömürü döneminde Fransa, Mali halkının olumsuz tavrını kırmak için İslami eğitim vermek için medreseler açtırmıştır. Fakat bu okullara sadece toplumun ileri gelen ailelerinin çocukları alınmıştır. 1960 yılından sonra ise bu okullar Fransız-Arap Lisesi olarak değiştirilmiştir. Fakat Malili Müslüman halk özel medreseler açmaya başlamışlar ve bu medreseler bir gelenek haline gelerek kısa zaman içerisinde tüm ülkeye yayılmıştır. 2000 yılına kadar bu medreselerde eğitim gören öğrenciler yüksek tahsil için Arap ülkelerine gitmek zorunda kalıyorlardı. Bu sebeple Bamako’da bulunan yüksekokul düzeyindeki enstitüler birleştirilerek 2000 yılında Mali Üniversitesi açılmıştır
Tüm bu eğitim kurumlarının yanı sıra ülkede bulunan kütüphaneler ve bu kütüphanelerde yer alan eserler de İslam medeniyetinin Mali’de ulaştığı seviyeyi bizlere gösterir.
Edebiyat alanında da zengin bir kültüre sahip olan Mali, özellikle yerli kültürün tüm unsurlarını kapsayan sözlü edebiyatı uzun yıllardır korumaktadır. İslam’ın ülkede yayılmasının ardından Arap dili ve edebiyatına da ilgi artmış ve bu alanda kaleme alınan eserler hala kütüphanelerde muhafaza edilmektedir.
