Kökleri yüzyıllar öncesine dayanan ve daha çok sözlü aktarımla günümüze kadar ulaşan Afrika edebiyatının dünya çapında tanınır hale gelmesinin sömürgeciliğin sona ermesiyle başladığı söylenebilir.
Afrikalı edebiyatçılar, son yıllarda Booker ve Nobel başta olmak üzere çok sayıda prestijli ödül kazanarak ülkemizde de yavaş yavaş tanınmaya başladı. Birbirinden değerli yazarlar ve romanlar arasından dilimize çevrilen eserleri değerlendirerek zor bir seçim yaptık ve Sahra Altı Afrika’nın 10 farklı ülkesinden 10 değerli yazarı ve eserlerini sizler için derledik.
1.Abdulrazak Gurnah (Tanzanya)
2022 Nobel Edebiyat Ödülü sayesinde dünya çapında tanınırlık kazanan Zanzibarlı Müslüman yazar Gurnah’ın Türkçeye çevrilen çok sayıda romanı var. Sömürgeciliğin kıtada yarattığı siyasi ve kültürel etkiyi, üç neslin birbirine bağlanan hikâyeleriyle betimleyen “Terkediş” isimli eser yazarı ve bölgeyi tanımak açısından hayli önem taşır. Sömürgeci güçlerin halka yaklaşımından sömürülen halkın çaresizliğine, bağımsızlık sürecinde yaşanan sancılardan ülkeden ayrılanların yaşadığı suçluluk ve yurtsuzluk duygusuna kadar çok sayıda önemli temanın ustalıkla işlendiği bu tarihî roman mutlaka listenizde olmalı.
2.Chinua Achebe (Nijerya)
Afrika kıtasının en kalabalık ülkesi Nijerya’nın Afrika edebiyatındaki yeri paha biçilemez niteliktedir. “Afrika edebiyatının babası” olarak anılan Nijeryalı düşünür ChinuaAchebe sayesinde ülkenin kolonyal tarihine yolculuk yapabilir, misyonerlerin bölgede yol açtığı çatışmalara ve kabilelerin yeni yönetim ve yeni din karşısında ne duruma düştüğüne yakından tanıklık edebilirsiniz. Yazarın “Afrika Üçlemesi” olarak bilinen serisinin tüm kitapları dilimize çevrilmiştir. Bu üçlemedeki ilk kitap olan “Parçalanma” romanı Afrika toplumlarına bakış açınızı temelden değiştirecek son derece önemli bir kitap.
3.Leila Aboulela (Sudan)
Afrika’nın güçlü kadın seslerinden Sudanlı Müslüman yazar Leila Aboulela, Afrikalı yazarlar için Caine Ödülü’nü kazanan ilk yazar olma unvanına sahiptir. Aboulela, Necva isimli bir genç kızın hidayet öyküsünü anlattığı “Minare” isimli eserinde, Doğu ve Batı arasında sıkışıp kalan bireylerin yaşadığı bunalımın yanı sıra dönemin Sudan’ının siyasi ve kültürel portresini ustalıkla betimler.
4.Ngugi wa Thiongo (Kenya)
Kenya’nın en tanınmış isimlerinden biri olan Ngugi wa Thiongo, eserlerini ülkesinin yerel dili olan Gikuyu dilinde kaleme almıştır. Afrikalı düşünürlerin yaşadığı dil sorununu analiz ettiği “Zihni Sömürgeden Azad: Afrika Edebiyatında Dil Politikası” isimli önemli çalışmasıyla tanınan yazarın çok sayıda romanı dilimize çevrilmiştir. “Aradaki Nehir” isimli romanı beyazların bölgeye gelmesiyle değişen hayatları ve bir nehrin ayırdığı iki toplumun görüş ayrılıklarını anlatıyor.
5.Dinaw Mengestu (Etiyopya)
Kitap ve kahveyi bir arada sevenler için Etiyopyalı bir yazarı yine kahvenin anavatanı olan Etiyopya kahvesi eşliğinde okumak sizce de hoş bir deneyim olmaz mı? Etiyopya’da doğup Amerika’da büyüyen yazar Dinaw Mengestu, “Düşlediğimiz Cennet” isimli romanında, kendisi gibi ülkesinden ayrılmak ve Amerika’ya göç etmek zorunda kalan diğer Afrikalıların yüzleştiği sıkıntıları çarpıcı bir şekilde gözler önüne seriyor.
6.Jose Eduardo Agalusia (Angola)
Korkudan kendisini bir apartman dairesine kapatan ve bu şekilde otuz sene yaşayan bir kadın düşünün. Konu hayli ilginç değil mi? Angolalı beyaz yazar Jose Eduardo Agalusia’nın “Unutmanın Genel Teorisi” isimli romanı, ülkenin Portekizli sömürgeci güçlere karşı verdiği bağımsızlık mücadelesi esnasında, dairesinin etrafına bir duvar örerek kendisini dış dünyaya kapatan genç kadın Ludo’nun hayatta kalma serüvenini anlatıyor.
7.Zakes Mda (Güney Afrika)
Nijerya kadar Güney Afrika’nın da çok sayıda kıymetli edebiyatçı yetiştirdiğini belirtelim. Bu çok sayıdaki edebiyatçı arasından bir seçim yapmak oldukça zor. Nobel ödüllü beyaz Güney Afrikalı yazarlar J. M. Coetzee ve NadineGordimer ile Booker ödüllü DamonGalgut’u da anarak ülkenin asıl sahiplerinden biri olan siyah yazar ZakesMda’nın eserlerini size tavsiye ediyoruz. Mda’yı okumaya, en çok ses getiren romanı “Ölme Biçimleri”(Adınla Başlar Hayat ismiyle de basılmıştır) ile başlayarak Güney Afrika’nın yıllardır mücadele ettiği sorunlara tanıklık edebilir ve bu onurlu halkın her koşulda umudunu nasıl koruduğuna şahitlik edebilirsiniz.
8.Imbolo Mbue (Kamerun)
İsmini pek az duyduğumuz bir Afrika ülkesidir Kamerun. Ancak güçlü kalemi sayesinde Imbolo Mbue, ülkesini dünya çapında tanınır kıldı. Kamerunlu yazarın, Afrikalı göçmenlerin Amerika’da verdiği var olma mücadelesini ve göçmenleri ilgilendiren yasalardaki sorunları anlattığı eseri “Hayalperestler” ilgiyle okunacak ve hafızalarda iz bırakacak bir roman.
9.Ishmael Beah (Sierra Leone)
Kanlı Elmas filminden tanıdığımız küçük Batı Afrika ülkesi Sierra Leone, pek de uzak olmayan bir tarihte yaşadığı vahşet dolu iç savaşla hafızalarımıza kazındı. Sierra Leoneli Müslüman yazar Ishmael Beah, çocuk askerlikten insan hakları aktivistliğine uzanan yolculuğunu kaleme aldığı eseri “Uzaklara Giden Yol” ile ülkesinin yakın geçmişine ışık tutarken bir insanın yaşadığı devasa değişim ile de okurunu hayretler içinde bırakıyor.
10.Mariama Ba (Senegal)
Eserleri çok sayıda dile çevrilen Senegalli Müslüman kadın yazar MariamaBa, aynı zamanda hem neokolonyal sisteme hem de Afrika kadınlarına yönelik hak ihlallerine karşı mücadele eden bir aktivist.
Kendi acı tecrübelerinden ilham alarak yazdığı “Uzun Bir Mektup” isimli kısa romanı, kızı yaşında bir genç kadın yüzünden kocası tarafından terk edilen ve gururu incinen Ramatoulaye’nin yakın dostuna yazdığı uzun bir mektuptan oluşuyor. Özelde Senegal, genelde ise Afrika toplumlarında kadınların ne denli savunmasız bırakıldığına ve mağdur edildiğine dikkat çeken MariamaBa, edebiyatseverlerin Afrika okumaları listesinde muhakkak yer almalı.
Paylaştığımız tüm yazarların biyografilerini ve en tanınmış eserlerinin değerlendirmelerini “Afrika Edebiyatı” kategorimizde okuyabilirsiniz.
Okur, yazar ve çizer.
