Brezilya denildiğinde genelde zihinlerimizde renkli etnik yapılar, ekvatoral iklim ve sıcak insanlar gibi şeyler canlanır. Aynı zamanda en fazla Müslüman’ın yaşadığı Latin Amerika ülkesi olduğu ise pek çok insan tarafından bilinmez. Ülkenin yüzde birlik kısmı -yaklaşık 1,5 milyon- Müslüman nüfustan oluşuyor. Müslümanlar bu ülkede yüz yılları aşkın bir süredir varlıklarını sürdürüyorlar. Yıllar önce Afrikalı Müslüman köleler, kendilerini eşitlik ve özgürlüğe götürme çabaları ile ülkeye çok ciddi bir tarihsel katkıda bulunmuşlar. Özellikle Brezilya’nın doğusunda bulunan Bahia eyaletinde1835 yılında çıkartılan Male İsyanı hem Brezilya tarihi hem de Müslümanlar için önemli bir yere sahiptir.
Bahia Bölgesine Müslümanların Gelişi
Bahia bölgesinde İslam’ın başlangıcı, 18. yüzyılda Nijerya’dan Brezilya’ya İslam dininin yaygın olduğu Batı Afrika kökenli kölelerin getirilmesi ile olmuştur. Bu köle topluluğuna Hausa deniliyordu. Ardından Bahia eyaletinin başkenti olan Salvador’da yine Nijerya’dan getirilen Yoruba kabilesiyle bölgede Müslüman çoğunluk sağlandı. Bu iki topluluk bir yandan Müslümanlığın yayılmasını sağlarken diğer yandan da dinlerini özgürce yaşayabilmek için mücadele vermişlerdir. Zamanla Nagos, Jejes, Hausas gibi farklı pek çok Müslüman topluluk, Males ismi ile tek bir çatı altında toplanmıştır. Diğer köle toplulukları arasından okuma yazma bilmeleri ve güçlü kişilikleriyle hem efendilerin hem de Müslüman olmayan kölelerin dikkatini çekmeyi başarmışlardır.
Bölgede Müslümanlar Tarafından Çıkarılan İsyanlar
Bölgede yaşayan Müslümanlar, örnek hayat yaşamaları sayesinde diğer kölelerin de İslam’la tanışmasını ve hatta bu din ile şereflenmesini sağlamışlardır. Gittikçe genişleyerek birlik ve beraberlik oluşturmalarından rahatsız olan otorite, Müslümanlar üzerinde baskı oluşturmaya başlamış. Gösterilen baskı ilk olarak 1814 ve 1816 yıllarında meydana gelen iki isyan ile patlak vermiştir. Fakat isyanlarda başarı yakalanamamıştır. Ardından 1824 yılında Brezilya’nın Katolikliği resmi din kabul etmesi, İslam’ı ise köle dini sınıfına indirgemesi ile Müslümanlar, kendilerini özgürlük mücadelesi içinde bulmuşlardır.
1835 yılında Ramazan ayının son pazar günü, Brezilya tarihinde önemli bir yer edinen Male İsyanı başlamıştır. İsyanı, dinlerini kısıtlayan ve Katolikliğe geçişe zorlayan otoriteye başkaldırı olarak gören Müslüman köleler organize etse de bu özgürlük mücadelesinde yalnız değillerdi. Müslüman olmayan köleler de bağımsızlık savaşı için mücadele vererek isyanda başrolü paylaşmışlardır. Salvador caddelerindeki askerler ile isyancılar üç saat süren büyük bir mücadeleye girişmişler, 1000’in üzerinde askere karşı yaklaşık 300 kişiyle mücadele vermişlerdir.
Male İsyanı bir zaferle sonuçlanmasa da bölgede köleliğin kaldırılmasına yol açan isyanların ön saflarında yer aldı. Aynı zamanda her ne kadar mağlubiyetle bitmiş olsa dahi mücadelenin bir amacının başarı ile sonuçlandığı söylenebilir. Mücadelenin amaçlarından birinin Müslümanların kendi ülkelerine gönderilmeleri olduğu belirtiliyor. Ve isyanın ardından Brezilya’da devlet otoriteleri yeni bir başkaldırıdan korktukları için birçok Müslüman ve gayrimüslim köleyi Afrika’ya, yani ülkelerine gönderme kararı almıştır.
Günümüzde Brezilya Müslümanlarının Durumu
Hükümetin zorla din değiştirme politikası, Male halkı üzerinden daha fazla isyan bastırmayı taahhüt ediyordu. Ancak İslam, 1900’lerin başına kadar nazikçe azalan sayılara sahip olmasına rağmen Afrikalı köleler arasında yaygın bir din olmaya devam etmişti. Bununla birlikte azalan Afrikalı Müslüman sayısının yerini özellikle Lübnan ve Orta Doğu’daki diğer bölgelerden gelen Arap göçmenlerdeki artış aldı. Orta Doğu’dan gelen Müslüman göçmenler de yanlarında farklı İslam mezheplerini getirdiler. Brezilya’da Müslüman nüfusun %90’ı Sünni Müslümanlardan oluşuyor ve yaklaşık %10’u Şii.
Brezilya’da hâlen sömürge çağının fikrî kalıntılarına rastlamak mümkündür. Male halkına şaşırtıcı derecede az saygı gösteriliyor. Male halkının varlığını kabul edenler ise oldukça az. Ayrıca resmi olarak laik bir ülke olsa da ülke çapında Katolik Kilisesi’nin etkisi inkâr edilemeyecek düzeyde fazladır. Diğer inançlara karşı hoşgörü olsa da söz konusu inançların kabulü ve özgürlüğü için hiçbir çaba gösterilmemektedir. Ülkede yapılan son resmi nüfus sayım sonuçları bu kanıyı doğrular nitelikte. Pek çok Müslüman ‘öteki’ olarak kaydedildiği için Müslüman istatistiğine dahil edilmeyerek aha küçük azınlık statüleri içerisine dahil edilmişlerdir. Resmi rakamlar Brezilya’da yaşayan yaklaşık 35.000 Müslüman olduğunu hesaplarken diğer kaynaklar nüfusun yaklaşık 1.500.000 yüksekliğe ulaştığını gösteriyor.
