Çocuk Yetiştirmede Güzel Ahlak

Ebeveyn-Çocuk serisi yolculuğumuzun son durağını “Güzel Ahlak” ile tamamlıyoruz. Serimizin ilk yazısından itibaren ailenin çocuk gelişiminde büyük öneme sahip olduğunu vurguladık. Nitekim güzel ahlak konusunda da öyle… Kim istemez ki güzel ahlaklı bir evladının olmasını.

Güzel Ahlak İnşa Etmek

Ahlak, insanların birbirlerini kırmadan birbirleriyle doğru tutum geliştirmelerini sağlayan bir unsurdur. Ailede ahlakın muhafaza edilmesi kıymetlidir. Bu yüzden aile, ahlaki değerin korunması ve nesillere aktarılmasında belirleyici unsurdur. Aile içerisinde ebeveynlerin ahlakı yaşamasıyla da toplumsal düzeyde “Güzel Ahlak” ın inşasına katkı sağlanacaktır.

Güzel Ahlakın Öğretilmesinde Ebeveynlerin Rolü

Evvela ebeveynlerin ahlaki değerleri bilmesi, anlaması, kavraması, yoğrulması ve yaşaması gerekir. Efendimiz (sav) in ahlakını örnek alıp, onun bıraktığı rabbani yolu takip etmek esastır. Nitekim O, “Size öyle bir yol bırakıyorum ki gecesi gündüz kadar aydınlıktır.” demiştir.

Diğer yandan anne baba,  ilgisi ve desteği ile çocukları sıcak karşılamalıdır. Bu tutum çocuğun ahlaki gelişiminde ilerleme kaydetmesini sağlamaktadır. Bu şekilde çocuklar, anne babasını dinler ve motive olurlar.

Eğitim sırasında bir anne, çocuğuna koşullu sevgi olarak “Sen bunu yaparsan, ben seni sevmeyeceğim” veya “İyi çocuk olursan seni seveceğim” gibi cümleler kurmak yerine “Ben seni her şeye rağmen severim, fakat sen bunu yaptığında ben çok üzülüyorum”  diye dile getirirse koşulsuz sevgisini iletmiş olur.

Ebeveynlerin ahlaki öğreticilik rolünün yanında peki kitabımız Kur’an-ı Kerim ne diyor?

Kur’an-ı Kerim Aracılığı ile Güzel Ahlakı Öğretmek

Ahlakın öğretilmesinde en güzel kaynağımız yüce kitabımızdır. Kur’an da eğitimde başlıca  şu yöntemler geçmektedir:

Ferdi Farklılıklar İlkesi

Her insan fıtraten farklı yaratılmıştır. Kimi insan yumuşak huylu veya ağır başlı iken, kimisi çabuk öfkelenen veya daha girişken olabilir. Güzel ahlakı öğretirken de çocuğun karakterine uygun şekilde hareket etmeliyiz. Mesela daha aceleci bir çocuğa 40 dk. boyunca eğitim vermek oldukça zordur. Onun karakterini bilip buna uygun hareket edersek örneğin daha kısa aralıklarla eğitim vermek gibi… Bu tip çocuklar için daha işlevsel olacaktır.

Tedricilik İlkesi

Tedricilik, bir olay ya da durum karşısında aşama aşama yapılmasıdır. Yavaş yavaş ve bir süre zarfında gerçekleştiği üzere eğitim sürecinde de çocuğun yaş ve anlama seviyesine uygun tarzda eğitim verilmesi gerekir. Birçok bilgiyi bir anda yüklemek yerine aşamalı aktarmak faydalıdır.

Örnek olarak çocuklara Kur’an okumanın öğretilmesinden önce imanı öğrenmelerine yardımcı olmak verilebilir.

Somuttan Soyuta İlkesi

Hz. Peygamber (sav) bazı soyut kavramları, anlaşılması kolay ve göze hitap edecek tarzda şekiller çizerek anlatmış, böylece zihinlerde canlandırılması zor olan bazı meseleleri kavramada muhataplarına daha net anlama ve algılama olanağı sunmuştur.¹

Efendimiz ’in uyguladığı gibi, soyut kavramlardan önce somut kavramların öğretilmesi çocukların daha kolay anlamalarını sağlayacaktır. Nitekim çocuğun gelişim dönemlerine baktığımızda soyut işlemler döneminden önce somut işlemler dönemi geldiğini görmekteyiz.

Örneğin çocuğa Allah’ın şefkatini anlatırken bir annenin bebeğine duyduğu duygudan bahsedebiliriz. “Yavrucuğum, bir anne çocuğunu nasıl seviyor, ilgileniyorsa bizim Yaratıcımız da öyle şefkat besliyor.” diyebiliriz. Çeşitli resimler aracılığıyla, eğitici çizgi filmler ile somutlaştırabiliriz. Bu şekilde örneklerle soyut olan kavramın somutlaşmasını ve çocuğun zihninde daha anlaşılır olmasını sağlayabiliriz.

Leyyin Lisan

Çocuklar bu süreçte muhakkak hata yapacaklardır. Hata yaptıklarında azarlamadan, incitmeden yumuşak ve tatlı dille yanlışını düzeltmek ve yol göstermek her anne baba ve yetişkinlerin vazgeçilmez bir mesuliyetidir. Yumuşak dille Allah’ı sevdirmek, O’na itaat konusunda nasihatlerde bulunmak eğitim sürecinin önemli bir parçasıdır.

“Allah yakar sus bakayım”, “Allah seni taş eder.” vb. cümlelerden uzak durmalı, dinden soğutmadan ve sabırla yaklaşmalıyız çocuklara.

 “Her çocuk, İslâm yaratılışı üzere doğar; dili dönünceye kadar öyle devam eder. Sonra anne babaları, onu ya Yahudileştirir ya da Hıristiyanlaştırır.”  (Buhârî, cenâiz 92; Ebû Dâvut, sünne 17; Tirmizî, kader 5) 

Özetle şunu söyleyebiliriz, demek ki insanın yaratılışı güzel ahlâk üzeredir.  Ancak, insan tabiatına yerleştirilmiş bulunan bütün bu özelliklerin mecralarını bularak tekâmül etmeleri gerekiyor.

Kaynak

1. Gürel Ramazan, Hz. Peygamber’in Eğitim Öğretim Modelinde Belli Başlı İlke ve Metotlar, Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, 2015.