İslam ŞehirleriAfganistan

İslam Şehirleri: Belh

İslam şehirleri serimizde bu sefer Mevlana Celâlettin Rûmî’nin memleketi olan Belh şehrindeyiz. Afganistan’ın kuzeyinde bulunan Belh vilayeti bölgenin en eski şehirlerinden biridir. Bir zamanlar dünyanın önemli bir şehriyken Moğollar tarafından tamamen yok edilmiştir. Araplar şehrin eskiliği ve eskiden olan güzelliği ve ihtişamı sebebiyle beldelerin anası anlamına gelen ümmü’l-bilâd ve muhteşem anlamına gelen behiyye olarak adlandırırlar. Belh’in nüfusunun çoğunluğunu Özbekler, Türkmenler ve Tacikler oluşturmaktadır. Belh Türk halklarının ve Türk kültürünün görüldüğü bir bölgedir.

İslam Kültüründe Belh

Belh’in İslâm kültür ve medeniyet tarihinde çok önemli bir yeri vardır. Bir rivayete göre kâğıt ilk defa Belh’te imal edilmiştir. Belh’te hadis, tefsir, fıkıh, felsefe, tıp ve coğrafya alanında bir çok alim yetişmiştir. Burada yetişen âlimler daha sonra Bağdat ve Dımaşk başta olmak üzere çeşitli şehirlere dağılarak İslâm kültür ve medeniyetinin gelişmesine katkıda bulunmuşlardır. Bundan dolayı şehir Kubbetü’l-İslâm ve Dârü’l-fıkh adıyla anılmıştır. İslam tarihinde, adını duyurmuş Belh’ten onlarca, yüzlerce alim vardır.

Mevlana ve Belh

Türkiye’de Mevlana deyince akla Konya gelse de Afganistan’da Mevlana deyince akla Belh gelir. Mevlana Belh şehrinde 1207 yılında dünyaya gelmiştir. Mevlana 1218’de Konya’ya göç edip orada kaldığı için ve o dönemler Anadolu’nun Rum diyarı olarak anılmasından dolayı Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî olarak anılır. Fakat Afganistan’da bu şekilde söylerseniz hemen birisi hayır Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî değil Mevlânâ Celâleddîn-i Belhi olarak düzeltirler. Belh’li olduğu için Belhi denmesi daha mantıklı olsa da bir söz vardır “doğduğun yer değil doyduğun yerlisindir” diye. Mevlana’nın da Konya’da doyduğunu varsayarsak Rûmî doğru olanıdır. Aynı zamanda Konya Belediyesi’nin 2006’da aldığı kararla Afganistan’daki Belh şehri ve Konya şehri kardeş şehir ilan edilmiştir.

Mevlana’nın Doğduğu Ev

Mevlananin Dogdugu Ev
Bahâeddin Veled’i vaaz verirken tasvir eden bir minyatür (Muhammed Tâhir b. Şeyh Nûrullah en-Necîbî es-Sühreverdî, Câmiu’s-siyer)

Mevlana’nın Belh’te doğduğunu söylemiştik. 1207 yılında Mevlana’nın doğduğu ev normal olarak şuan harabe şeklinde olsa da evin etrafı ve babasının ders verdiği Sultan-ül Ulema Hoca Bahauddin Veled Medresesi’nin restorasyonu için Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) 2015 yılında ilk adımları attı. Aynı zamanda Belh’e giden ana yola Mevlana’nın şerefine Konya Yolu adı verilmiştir.

Belh’te Gezilecek Yerler

Belhte Gezilecek Yerler
İslam Şehirleri: Belh 1

Belh eski bir şehir olması sebebiyle bir çok tarihi ve kültürel yapıya sahiplik yapıyor. 13. yüzyılın başında şehir, Moğollar tarafından tamamen yıkılmış olsa da o günlerden bu güne kalan hala çok önemli eserler vardır. Bunun en iyi örneklerinden biri Hacı Pirada Camisi veya 9 Kubbeli Cami. Caminin adının ne olduğuyla ilgili rivayetler hayli karmaşık. Ama camiye aynı zamanda Masjid-i Noh Gumbad, telaffuzu Noh, Nuh ya da Nu olarak da ediliyor. Mescid-i Tarik , Masjid-i Ka’b al-Akhbar ve Tarikh Khaneh anıldığı diğer isimlerdir. Yapılan karbon testi Belh şehrindeki bu eski yapının 8. yüzyılda, İslam’ın Orta Asya’ya girmesinden kısa bir süre sonra inşa edildiğini gösteriyor fakat tam da ne zaman ve kimin için olduğu hala gizemini koruyor. Şuanda cami kalıntı şeklinde olsa da Belh’te gezip görülmeye değen yerlerden birisi. Özellikle Mevlana’nın babası tarafından yönetilen medresenin kalıntıları da bu şehirde bulunmaktadır. Mevlana ilk derslerini burada babasından almıştır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu