İslam Şehirleri: Bursa
Bugün sizlerle; kadim tarihi ile farklı medeniyetlerin buluşma noktası olan, Osmanlı’nın ilk payitahtı, Evliya Çelebi’nin seyahatinin başlangıç noktası, evliyalar diyarı, ipek yurdu, Yeşil Bursa şehrine konuk olacağız. Keyifli okumalar dileriz.
Bursa Şehrinin İsminin Hikayesi
Eski Çağ’da bir kent kurulduğu zaman kente kurucusunun ismi verilirdi. Bitinyalıların Kralı I. Prusias şimdi Hisar Bölgesi denen yere Kale Kent inşa ettirir. Burası kralın ismine atıfla Prusa olarak anılır. Osmanlıların burayı fethetmesiyle şehrin adı önce Brusa’ya sonra da Bursa’ya dönüşür. Diğer bir rivayete göre ise; Bursa’nın ismi Pura (Hisar) ve İssa (Kent) sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşur. Bursa’ya, I. Murat’ın vefatıyla beraber Hüdavendigar Vilayeti de denmiştir.
İlk Osmanlı Başkenti
Uzun yıllar Bitinya, Roma ve Bizans’a ev sahipliği yapan Bursa; 1326 yılında Orhan Gazi tarafından fethedilmiştir. Orhan Gazi, Bursa’ya büyük bir önem atfetmiş ve fetihle birlikte bölgeyi Türkleştirerek Müslüman kitleleri burada ikame ettirmiştir. Zamanla kalabalık bir yerleşim haline gelen Bursa, 1335’te Osmanlı’ya ilk başkent olmuştur. Orhan Gazi 35 yıllık saltanatı boyunca cami, han, hamam gibi yapılar inşa ettirerek kentsel büyümeyi teşvik etmiştir. Böylelikle tarihi oluşturmuş ve yeşertmiş bu diyarın ilmî, mimarî ve kültürel oluşumları da hız kazanmıştır.
Bursa Şehrinin Kalbi: Ulu Cami
Yıldırım Bayezid, Niğbolu Savaşı’nın kazanılması halinde 20 cami yaptırmayı vaat eder. Zafer dönüşü damadı Emir Sultan Hazretleri’nin tavsiyesiyle 20 kubbeli bu nadide eseri yaptırmaya karar verir. 1396-1400 yılları arasında, mimarlığını Ali Neccar’ın yaptığı Ulu Cami’nin ilk imamı Süleyman Çelebi’dir ve Mevlid-i Şerif’i burada yazmıştır. İlk hutbe görevi kendisine verilen Emir Sultan Hazretleri, dönemin manevi büyüklerinden Somuncu Baba’yı işaret ederek hutbeyi onun okumasını istemiştir. Somuncu Baba, Emir Sultan’ın ricası ile Ulu Cami’de ilk hutbeyi okumuş ve Fatiha Suresi’nin 7 farklı tefsirini yapmıştır.
Bursa Ulu Cami; İslam’da Kabe, Mescid-i Nebevî, Mescid-i Aksa ve Emevi Ulu Cami’nden sonraki 5. makamdır. 3795 metrekarelik iç alanıyla tarihi camilerin en büyüğüdür. Minberinin doğu cephesine Güneş ile beraber 9 gezegenin oluşturduğu Güneş sistemi; batı cephesine ise galaksiler işlenmiştir. Dünya’nın yuvarlaklığının tartışıldığı bir yüzyılda gökyüzünün tüm detaylarıyla ahşaba resmedilmesi hayranlık vericidir. Büyük ebatlardaki levhalara ayet, hadis ve duaların işlendiği tam 192 hat eseriyle Ulu Cami, hem huzuru hem de görkemi bünyesinde aynı anda barındırır. “Bursa yeryüzünün kalbidir.” demiş Âşık Çelebi, Bursa’nın kalbi de Ulu Cami’dir.
Bursa’nın Manevi Büyüğü: Emir Sultan Hazretleri
Evliya Çelebi buraya “üzerinde nur dolaşan ruhaniyetli şehir” demiş seyahatnamesinde. Öyle ki Bursa; Üftâde Hazretleri, Somuncu Baba, Süleyman Çelebi, Molla Fenârî, İsmail Hakkı Bursevî gibi o kadar çok Allah dostuna ev sahipliği yapmıştır ki bu uhrevi atmosfer tüm şehre sirayet etmiştir. Bursa’nın ilim, irfan ve fazilet erbabı alimlerinden biri de Emir Sultan’dır. Emir Sultan; Buhara’da doğmuş, 14. yüzyılda yaşamış bir mutasavvıftır. Tefsir, kelam ve hadis alimi olan ve peygamber soyundan gelen Emir Sultan; rüyasında gördüğü Peygamber Efendimizden gelen bir işaret üzerine Bursa’ya yerleşmiş. Ve ömrünün geri kalanını burada sürdürmüştür. Emir Sultan’ın vefatı üzerine, eşi Hundi Fatma Sultan tarafından Emir Sultan Cami yaptırılmıştır. Bursa camileri arasında en büyük kubbeye sahip Emir Sultan Cami, bu şehrin en önemli manevi değerlerinden biridir.
İpek Yolu Güzergahının Son Durağı
Rivayete göre Bursa’ya ipek, Bizanslı rahiplerin kamış bastonlarının içinde muhafaza ettikleri kozalar ve ipek böcekleri yoluyla ulaşmıştır. Osmanlı İmparatorluğu içinde Bursa, kısa sürede hem ipekleriyle ünlü bir dokuma şehri hem de ipek ticaret merkezi haline gelmiştir. İpek Yolu ticaret hattının Asya’daki son durağıdır. Yüzyıllar boyu ipek böceği tohumu ile kozanın üretildiği, ipek kumaşın el tezgahlarında dokunduğu ve Avrupa şehirlerine ihraç edildiği önemli bir merkez olan Bursa, bugün bu önemini kaybetse de hâlâ ipek denince akla; Ulucami ve Orhan Cami arasında, dikdörtgen bir avlu çevresinde, 2 katlı ve 95 odalı bir yapı olarak konuşlanan Kozahan gelir. 1492’de II. Bayezid tarafından yaptırılan bu hanın üst katında ipek eşarp, fular ve kıyafet satışının yapıldığı birçok dükkan bulunur.
İbn Battuta ve Evliya Çelebi’nin Gözünden Bursa
14. yüzyılda yaşamış büyük seyyah İbn Battuta, Balıkesir’den sonra Bursa’ya gelmiş ve ilk izlenimlerini şöyle aktarmıştır: “Burası Türklerin çok büyük bir şehri olup son derece geniş ve ferah caddelere, zengin çarşılara sahiptir. Şehrin çevresi bağlar, bahçeler ve akarsularla bezelidir.“ Sonrasında notlarında kaplıcalardan, “Türk illerinden yaşadığım en güzel gece” olarak tasvir ettiği Ahi Şemseddin’in zaviyesindeki misafirliğinden, “Türk padişahlarının en ulusu” dediği Orhan Gazi’den bahseder. Buraya yolunu düşürmüş bir başka büyük seyyah Evliya Çelebi’dir. Kendisi bu yolculuğa 1640 yılında Bursa ile başlamıştır. Önce Bursa’nın kalesi ve Keşiş Dağı’nın efsanesini anlatır. Evliya Çelebi burada 23 bin haneninkinden başka 2060 tane daha çeşme bulunduğundan da bahseder. 17 tane kaynak vardır Keşiş Dağı’ndan gelen. ”Kısaca Bursa demek, sudan ibaret bir sözdür.” diyerek bu kısmı bitirir. Sonra Bursa’nın camilerini, türbelerini, hanlarını, köprülerini, çarşılarını, medreselerini, alimlerini uzun uzun anlatır.
2022 Türk Dünyası Kültür Başkenti
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı’nın (TÜRKSOY), Özbekistan’ın Hive şehrinde düzenlediği toplantıda Bursa, 2022 Türk Dünyası Kültür Başkenti seçildi. Aynı zamanda, büyük mutasavvıf, Mevlid yazarı, Ulucami’nin ilk imamı Süleyman Çelebi’nin vefatının 600. yıldönümü olan 2022 yılı; Süleyman Çelebi’yi Anma Yılı ilan edildi.
Kaynakça
- Bursa, https://islamansiklopedisi.org.tr/bursa
- Ulu Cami, http://www.bursa.gov.tr/ulucami
- Emir Sultan Cami, http://www.yildirim.gov.tr/emir-sultan-camii
- Bursa İsminin Kökeni, https://www.researchgate.net/publication/339310541_Bursa_Isminin_Kokeni
- Bursa, https://www.dergibursa.com.tr/seyahatnamedeki-bursa
Diğer Şehirler İçin Tıklayınız!
