Ramazan Söyleşileri: Etiyopya’da Ramazan

Farklı ülkelerde mübarek Ramazan ayının nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: Etiyopya’da Ramazan

Sizi kısaca tanıyabilir miyiz?

İsmim Alhamdu Husen Misbah, Etiyopyalıyım. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi’nde Biyomedikal Mühendislik öğrencisiyim.

Etiyopya’da Ramazan ayını Müslümanlar nasıl karşılar? Ramazan öncesinde ve ay boyunca neler yapılır?

Ramazan ayı, Etiyopyalı Müslümanlar için en heyecan verici aydır. Bilhassa Müslüman nüfusun yoğun olduğu bölgelerde Ramazan’ın yaklaştığı dışarıdan bakıldığında dahi anlaşılır. Çarşı pazardaki kalabalıklaşma buna örnektir. Yalnız, sıvıyağ, un ve şeker gibi bazı gıdalara talep çok fazla arttığından o ürünlerin fiyatı da artar. Mescitler ve camiler boyanır, tamir ihtiyacı varsa, birkaç ay öncesinden yapılır. Müslüman hanelerin süslendiğini görürsünüz. Başkentte hemen her yerde Ramazan’la ilgili afişler olur. Expo ve sergi gibi vasıtalarla promosyonlar yapılır, çeşitli ürünler indirimli satılır. Hemen her sosyal medya hesabında medya araçlarının Ramazan mesajları görülür.

Etiyopya’da Ramazan ayında Müslümanların hayatlarında neler gözlemliyorsunuz?

Ay boyunca Müslümanların çoğu vaktini camide Allah’a ibadet etmekle geçirir. Gençler Kur’an kamplarına katılır. Oruç tutmaya yükümlü her Müslüman bu ibadeti yerine getirirken normal hayatına da devam eder. İftar sonrası herkes camiye gider, teravihler kılınır. Sadaka ve tüm hayır çalışmaları artar.

Hilal göründükten sonra Etiyopya İslam Kurulu Başkanı Ramazan ayının başladığını ulusal kanalda ilan eder. Hemen akabinde, dostlar, aileler, akrabalar birbirini arar yada mesaj yazar ve Ramazan ayını tebrik eder, güzel dileklerde bulunur. Hemen sonra sokaklarda teravih namazına yetişmeye çalışan Müslümanları görürsünüz, yani şehir merkezi birden canlanır. Dükkânlardan Kur’an tilaveti ve ilahi sesleri duyulmaya başlar. Sokak satıcıları camilerin etrafında toplaşır, hurma, seccade ve tespih gibi şeyler satmaya çalışır. Etiyopya’da Ramazan ayında her yaştan insanın camiye gitmek için yola çıktığını bilirsiniz. Başkent Addis Ababa’nın en büyük camisi olan Anwar Masjid, Ramazan’ın ülkemizde nasıl yaşandığını anlamak için kesinlikle görülmelidir. İnsanların giyim kuşamı bile değişir. Kadınlar genelde düz siyah abaya giyerken, erkekler de takke, tespih ve seccadelerini muhakkak yanlarında taşırlar.

Hristiyan ağırlıklı dindar bir ülke Etiyopya. Müslümanlar açısından oruç ve diğer ibadetlerde sorun yaşanıyor mu? Herhangi bir zorluk var mı?

Aslında medya Etiyopya’da Hristiyan nüfusu fazlaymış gibi gösteriyor. Normalde Müslümanların sayısı diğer dinlerden daha fazla. Lakin birbirine saygı noktasında sıkıntı yok. Gerçekten tüm dinlerin mensupları birbirine saygı gösterir ve bir sıkıntı yaşamayız.

Hristiyan Etiyopyalılar Ramazan ayına ve oruç ibadetine nasıl yaklaşıyor?

Aslında Hristiyanlar da oruç tutuyor ama bizimkinden hayli farklı. Hem zaman olarak farklı hem de kısıtlamalar noktasında. Etiyopya’nın İslam’la tanışması çok eskilere dayandığı için, halk zaten Ramazan hakkında çok şey biliyor ama yine de su bile içmiyor musunuz diye soruyorlar.

Birbirinizi iftara davet ediyor musunuz?

Birbirini davet etme kültürü var, özellikle Müslümanlar gayrimüslimleri iftar sofralarında ağırlıyor. Hatta Etiyopya’da Ramazan farklı dinleri bir araya getiriyor diyebilirim.

Kadir gecesini nasıl ihya ediyorsunuz?

Son on günde aradığımız için, bu günler camilere ilgi daha yoğun. İbadetler artırılıyor ve imkânı olanlar tüm geceyi camide geçiriyor. Tüm Müslümanlar olarak Kadir Gecesi’ni kaçırmamak için on gün boyunca dikkatle, özenle ibadet ediyoruz.

Devletin Etiyopya’da Ramazan ayına yaklaşımı nasıl? Devlet büyüklerinin düzenlediği programlar oluyor mu?

İbadet edilen yerlerin temizliğinden tutun, namaz kılmak isteyenler için ücretsiz ulaşıma kadar çeşitli uygulamalar yerine getirilir. Başbakan Abiy Ahmed’in ofisi bile bayrama doğru ayrı bir düzenlemeden ve temizlikten geçer. Elhamdülillah kabinede çok sayıda Müslüman yönetici bulunuyor.

Başbakanımız Müslüman topluluk için iftar düzenlemişti ve birlikteliğin, hoşgörünün, bağışlanma ve uzlaşmanın altını çizen bir konuşma yapmıştı. Hatta sahabe maruz kaldığı eziyetler neticesinde Mekke’yi terk ettiğinde, Habeş kralı Necaşi’nin Müslümanlara kucak açtığını anlatarak, Etiyopya toplumundaki uzlaşma ve barışa vurgu yapmıştı.

Şimdi biraz Etiyopya mutfağından bahsedelim, kahvenin anavatanında kahve ile olan ilişkiniz muhakkak özel olmalı. İftarda veya sonrasında kahve tüketimi nasıl?

Etiyopya çorbası meşhurdur. Bu çorbada patates, mercimek, domates, fasulye ve çeşitli baharatlar olur. İnjera bewet adını verdiğimiz bir mayalı ekmeğimiz vardır. Sambusa türleri sofralarımızı süsler. Türkiye’dekine benzeyen baklavamız da var.

İftardan hemen sonra, konu komşu toplanır ve kahve içilir. Aslında gönül sohbet ister kahve bahane, maksat dostlukları pekiştirmektir. Kahvenin amacı koyu bir sohbet ortamına vesile olmaktır. Ama biliyorum siz merak ediyorsunuz, anlatayım. Kahve içmek genelde bir tür seremoni gibi algılanır. Abol, tona ve bereka adını verdiğimiz üç adımdan oluşur. Abol dediğimiz ilk fasıl içimi bitirince kahveyi pişirdiğimiz kaba biraz daha su ekler ve kaynatırız ve tona faslına geçeriz. Sonra yine su ekler kaynatır ve bereka faslından sonra kahve seremonisini bitiririz. Türk kahvesinden farklı olarak biz süzüyoruz, fincanlara telvesiyle koymuyoruz. Süt ilave etmiyoruz.

Türkiye’de kaç Ramazan geçirdiniz? Kıyasladığınızda, Etiyopya’da Ramazan ayının geçirilmesiyle arasında ne gibi farklılıklar gözlemlediniz?

Yaklaşık 2 yıldır Türkiye’de yaşıyorum. Bu süreç içinde Türkiye’deki birkaç şeyin kendi ülkemden farklı olduğunu gözlemledim. İftar sofraları bu farkların başında geliyor. Bizde Etiyopya çorbası, samosa, enjera be wet, baklava, muşebek, bagiya gibi yiyecekler hemen her akşam tüketilir. Ama tabi ülkemiz yiyecek noktasında çok zengin bir kültüre sahip, hepsini saymak istesem sayamam.

İkinci olarak teravihler farklı Türkiye’de, süresi daha kısa. Etiyopya’da hem süresi uzun hem de teravihlere katılım da çok daha fazla. Yani Türkiye’de herkes camiye gitmiyor ama Etiyopya’da her Müslüman camiye gider. Bir de Etiyopya’da oruç tutma oranı Türkiye’dekinden çok daha yüksek. Mesela öğrenciler Türkiye’de oruç tutmuyor.

Bir fark da, orucun süresi. Coğrafi farklılıktan kaynaklanıyor elbette. Etiyopya’da orucu bir saat daha erken açıyoruz.

Son olarak bayramı sormak istiyorum. Bayramlar nasıl geçer? Bayrama özel bir geleneğiniz var mı? Neler ikram edersiniz misafirlerinize?

Etiyopya’da Ramazan Bayramı bayram namazıyla başlıyor, namazdan önce ve sonra herkes birbiriyle kucaklaşıp bayramlaşıyor. Dostlar ve aileler bir araya geliyor. Akraba ziyaretleri yapılıyor. Çocuklar için oyunlar hazırlanıyor, hediyeler veriliyor. Ve hemen her yerde olduğu gibi bayrama özel sofralar hazırlanıyor. Doro wett adını verdiğimiz bol baharatlı bir tavuk yemeği yapılıyor ki bu Ramazan’a özel bir lezzettir. İnjera dediğimiz teff unundan yapılan bir geleneksel yiyeceğimizle birlikte servis ediyoruz.

Bu röportaj için çok teşekkür ederiz. Bütün Müslümanlar bayrama mutluluk ve bereketle ulaşabilir inşallah.