Ramazan Söyleşileri: Irak’ta Ramazan

Çeşit çeşit ülkelerle Ramazan ayının nasıl yaşandığına dair ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: Irak’ta Ramazan.

Öncelikle bize kendinizden kısaca bahseder misiniz?

Ben Kübra Saadun Jaafer. 1993 Irak’ta Selahaddin iline bağlı Tuzhurmatu ilçesinde doğdum. İlkokul, ortaokul ve liseyi burada okudum. 2015 Haziran ayında Kerkük Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Öğretmenliğinden mezun oldum. Aynı yılın ekim ayında yüksek lisans eğitimimi Uludağ Üniversitesinde tamamladım. 2018 Ekim ayında aynı üniversitede doktoraya başladım. Şimdi de Kerkük Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Öğretmenliği bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışıyorum.

Irak’ta yaşayan Müslümanların durumunu anlat desek, neler söyleyebilirsiniz?

Irak nüfusunun yaklaşık % 95’i Müslüman. Kalan % 5’lik kısım ise Hristiyan, Ezidi, Sabia Mendayi veya diğer dinlere mensup olanlar. Ülkede 2003’teki ABD işgali sonrası kurulan siyasi denklem ve geçici yönetim, ülke siyasetini ve servetini belli mezhep ve etnik yapılar arasında bölüştürdü. Irak’taki Müslümanların şimdiki durumlarını ele almak gerekirse, ister Şii kesim ister Sünni kesim olsun herkes kendi ibadet şekillerini rahatça yapıyor ve herkes rahat bir şekilde Ramazan faaliyetlerini gerçekleştirebiliyor.

Ramazanın gelmesiyle birlikte ülkenizde ne gibi değişiklikler gözleniyor?

Bir rahmet ve mağfiret ayı olarak bilinen ramazan ayı, Müslümanlar tarafından özlemle beklenir. Bir hafta öncesinden hazırlıklar yapılır. Evler temizlenir, erzak ve ramazan ayında tüketilmek üzere alınan gıdalar evlere doldurulur. Yardımsever insanlarımız sayesinde ihtiyaç sahiplerine el uzatılır, onların da rahat bir ramazan geçirmeleri için yardımcı olunur. Akşamları iftar saatinin yaklaşmasıyla birlikte herkes eve doğru yol alır ve tüm iş yerleri kapanır. Herkes ya evinde ya da eş, dostla birlikte bir lokantada iftarını açmak için hazırlanır ve şehrin caddeleri bomboş kalır.

Ülkenizde Ramazan’ı gündelik yaşamdan ayıran en önemli unsur nedir?

Tabii Ramazan ayının en önemli özelliği sabah sahur vakti ile akşam iftar vakti arasında yemek ve su tüketiminin olmaması ve ibadet edilmesidir. Bu nedenle sabah ve öğlen saatleri neredeyse tüm lokantalar, yemek yerleri ve kahvehaneler kapalı olur. İnsanlar da genellikle havanın sıcaklığından dolayı acil bir ihtiyaç olmadığı sürece iftara kadar evde kalırlar ve iftardan sonra dışarıya çıkıp ihtiyaçlarını giderirler. Yani, pazarlar ve özel iş yerleri iftardan sonra işlek olurlar. Manevi olarak da herkesin kendi sinesine çekildiğini söyleyebilirim.

Ramazan faaliyetleriniz genelde nelerdir ve nerelerde icra edilir? Cami gibi dinî mabetler mi yoksa farklı dinî mekânlarınız mevcut mu?

Irak’ta iftardan sonra birçok cami ve dinî yerlerde teravih namazı kılınır. Teravih namazından sonra kimi ibadet için cami ve ibadet yerlerinde ibadet etmeye devam eder kimi ise dost ve akraba ziyaretinde bulunur. Irak’ta gençler ise teravih namazından sonra bir arada toplanırlar ve ramazana özel bazı oyunlar oynarlar. Örneğin yüzük saklama ve Domino oyunu gibi… bölgesinde ise özellikle de Kerkük ve Erbil şehirlerinde gençler, çayhanelerde toplanırlar. Ramazan ayına özel “Sini Zarf” oyununu oynarlar. Türkmenlere özel olan bu oyun, türküler eşliğinde güzel bir ortamda oynanır ve gecenin geç saatlerine kadar devam eder. Bu geleneksel oyunda iki takım bulunur. Takımlardan biri, sini üzerindeki 11 fincandan birine “zarf” denilen boncuk yerleştirilir, diğer takımın oyuncuları ise fincan altındaki “zarfı” bulmaya çalışır.

Bu tür meclislerde Ramazan ayına has mukabele, teravih, itikâfa girme, iftar verme gibi dinî içerikli etkinlikler nasıl düzenleniyor ve halkın katılımı ne düzeyde?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi iftardan önce aileler birlikte toplanır ve iftarlarını genelde kalabalık bir ortamda yaparlar. İftardan sonra erkekler camilere teravih namazını kılmak için giderler. Kadınların bir kısmı ise bazen bir evde toplanırlar, bazen de camilerdeki kadın bölümünde teravih namazını kılmak için erkeklere eşlik ederler. Teravih namazına katılım ise oldukça fazladır. Bunun yanı sıra Kur’an hatimleri olur ve çocuklar için Kur’an okuma yarışmaları düzenlenir.

Ramazana has yeme-içme kültürünüzden bahseder misiniz?

İftar yemekleri, her zamanki yemeklerden farklı olduğu gibi, iftar sofraları da ramazan dışındaki sofralardan farklı hazırlanır. Bu sofralarda gün gün değişen çorbalar, özellikle mercimek ve tarhana çorbası, karışık dolma, biryani, maklube, karaharman, keşkek, bulgur köftesi, sulu kebap, kuru fasulye ve diğer et ve sebze yemekleri yapılır. Evlerde ve tatlıcılarda en çok tüketilen tatlı Zelabiye ile Köpme tatlılarıdır. Bu tatlılar ramazan ayının olmazsa olmazlarıdır.

Irak’ta üzüm şerbeti ramazanın olmazsa olmazlarından. Bize bunun önemini ve hazırlanışını biraz anlatır mısınız?

Alternatif tıpta tüketilmesinin oldukça faydalı olduğu vurgulanan kuru üzüm şerbeti Irak’ta olmazsa olmazlardandır. İstenilen miktarda siyah kuru üzümü yıkadıktan sonra üzerine kaynar su dökülüp 3 saat bekletilir. Soğuyunca mutfak robotu ile çekirdekleri iyice ezilene kadar çekilir. Daha sonra bir bezden sıkarak süzülür. Gerekirse bir miktar şeker de ilave edilebilir.

Irak’ta oruca başlama yaşı kaç? Aile ve okulların bu konudaki teşviki ne düzeyde? Oruç tutanlar ile oruç tutmayanların oranı nasıl? Aradaki makas yıllara göre çok açılıyor mu?

Irak’ta oruca başlama yaşı, yaklaşık 10-15 yaşları arasında genellikle kesintili olarak alıştırılır. Kimi tam günü dayanabilir kimi ise yarı gün. 16 yaşında tam oruç tutmalarına teşvik edilir. Okul ve ailelerin bu konudaki teşviki, tıbbi açıdan ne kadar önemli olduğunu, dini açıdan da 11 ayın sultanı olduğu anlatılarak teşvik edilir. Oruç tutmayanların oranının ise günümüzde maalesef çoğaldığını düşünüyorum. Bu konuda bir oran, rakam bulunmamaktadır.

“Birlikte iftar yapma” geleneği ülkenizde yaygın mı? Mesela; ortak alanlara iftar çadırları kurulup toplu iftar yapılıyor mu?

Evet, Irak’ta bu gelenek çok yaygındır. Ramazan boyunca aileler toplanır, camilerde ya da iftar çadırlar kurulup iftar verilir.

Irak’ta Ramazan ayında “Sadaka, fitre, zekât” gibi malî ibadetin tam manasıyla yapıldığını söyleyebilir miyiz?

Ramazan ayında sadaka, fitre, zekâta millet tarafından çok önem verilmektedir. Diğer aylarda da bu şekilde önem verilmesini temenni ederim.

Kadir Gecesi’nin Ramazanın son on gününde gizli olduğu Efendimizden (s.a.v) bizlere nakledilir. Iraklılar için Kadir gecesi ne ifade ediyor?

Kadir Gecesi İslam dünyası için önemli bir yere sahiptir. Kadir Gecesi ile ilgili hadislerde önemi, faziletlerine değinilmiştir. Ramazan ayı içerisinde yer alan Kadir Gecesi’nde Iraklı Müslümanlar teravih namazını kıldıktan sonra sahura kadar dualar eder, namaz kılar ve Kur’an-ı Kerim okurlar. Bu geceyi ibadet ederek geçirirler.

Dünyanın birçok yerinde yaşayan Müslümanlar, bayramı büyük bir coşkuyla karşılıyor. Irak, bayrama nasıl hazırlanıyor? Bayram namazı, Çocuklara bayram harçlığı verme, bayram yemeği, akraba ziyareti, mezarlığa gitme gibi faaliyetler yapılıyor mu?

Diğer ülkelerde olduğu gibi Irak’ta da bayram büyük bir coşkuyla hazırlanır. Hele hele çocuklar tarafından çok büyük önem taşır. Bayramdan birkaç hafta önce kadınlar ev temizliğine başlarlar, bayrama özel lokumlu, cevizli, hurmalı Külçe yapılır. Tüm aile özellikle çocuklar için yeni giysiler alınır, bayram sabahı erkekler bayram namazına giderler, namazdan sonra mezarlığa gidilir daha sonra akraba, dost, arkadaş, ahbaplarla bayramlaşılır. Kadınlar ise bayram yemeği hazırlarlar. Bayram yemeği kuru fasulye, kayısı aşı, beyaz pilav, tavuktan oluşmaktadır. Bazı aileler tek başlarına bazı aileler ise büyük babanın evine veya büyük annenin evinde toplanırlar. Bayramlaştıktan sonra hep beraber bayram aşı yenilir daha sonra çıkıp komşularla bayramlaşırlar. Daha sonra aile, akraba ziyareti yapılır.