Ramazan Söyleşileri: Mauritius’ta Ramazan

Farklı ülkelerde mübarek Ramazan ayının nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: Mauritius’ta Ramazan.

Sitemizin daimî okuyucuları sizi tanır ama biz yeni okuyucular için sizden kısaca kendinizi tanıtmanızı isteyelim.

Bendeniz Ahmet Kemal Öncü. Kısaca kendimi “Kullardan bir kul, ümmetten bir fert” olarak tanıtırım ama birkaç küçük detay vermemde gerekli sanırım. 1974’te Afyonkarahisar’da dünyaya geldim. Dört çocuklu bir evde büyüdüm. İlkokulu Afyon’da okudum. Sonrasında babam diğer kardeşlerim gibi elimden tuttu ve 1985’te tahsilim için İstanbul’a getirdi. İstanbul Florya’da ortaokul, Bakırköy’de de yatılı olarak lise eğitimimi aldım. Bu süre içinde yurdunda kaldığım kurumun verdiği Arapça ve İslami ilimler eğitimimi tamamladım.

Ortaokul ve lise eğitimim döneminde kendimi çok şanslı görüyorum zira o dönemin Müslüman ve milliyetçi entelektüellerinin, şair ve fikir adamlarının yakınında bulunma, onları bizzat tanıma ve dinleme şansım oldu. Üniversite eğitimim Eskişehir’de geçti. Eskişehir hayatımın en önemli dönüm noktalarından birisi oldu. Çünkü orada 1993’te eşim Gülbahar hanımla tanıştım. Birlikte okuduk. Birlikte işimizi kurduk. Hem çalıştık hem okuduk. Ve 1998’de evlendik.

Bu evlilik bize bir evlat vermedi ama çok daha güzel hediyeleri oldu. Dünyayı tanıdık. Onlarca ülkede yüzlerce insanın yaşamına dokunabildik.  Tabii ki Afrika’yı öğrendik. Birlikte ömrümüzü Afrika’ya adadık. Beraberinde Mauritius Adası’nı gördük. 2006 senesinden itibaren Mauritius Adası, Afrika’dan sonra ikinci vatanımız olarak yaşamımızın en önemli parçalarından birisi oldu.

Mauritiuslu Müslümanlar Ramazan ayını nasıl karşılarlar? Camilerin Müslümanların hayatındaki yeri Ramazan’la birlikte ne yönde değişiyor?

Mauritius bir ada ülkesi. En yakın kıtaya ki bu Afrika kıtası, uçakla üç saatlik mesafede. Dolayısıyla bu Ada’da birkaç yüzyıllık tarihi içinde kendisine has bir kültür oluşmuş. Munis, sıcak kanlı insanların ülkesi olmuş. Bu sıcakkanlılık Müslümanlar için de geçerli. Hatta daha çok geçerli. İşte bu sıcakkanlı insanların ülkesi olan Mauritius’ta Ramazan-ı Şerifler sıcak ve manevi yoğunluğu üst düzeyde geçmekte.

Bir kere şunu göz ardı etmemek lazım. Mauritius’ta Müslümanlar azınlıktalar. Nüfusun %17-18’i kadar. Ancak bu azınlığa rağmen Ada içinde çoğunluktalarmış gibi etkin ve itibarlıdırlar. Çünkü ekonomik olarak ne mutlu ki ülkenin neredeyse en güçlü topluluğu Müslümanlar. Bu da onları diğer etnik gruplar içinde belirgin yapıyor. Her ne kadar sayıca nüfusun %45 ini oluşturan Hindular, %35 ini oluşturan Afrika kökenli Hıristiyanlar ve %3 ünü oluşturan Çinliler arasında azınlıkta olsalar bile ekonomik olarak yeterli olmalarından dolayı dinimiz İslam’ı en iyi şekilde yaşayabiliyorlar. Hem kendi milli kültürlerini hem de manevi kültürlerini muhafaza edebilmekteler.

Elbette bu avantaj Ramazanlara da yansımakta. Adanın özellikte başkenti olmak üzere her köşesinde camiler ve medreseler mevcut. Bu da hemen hemen her mahallede ezan sesinin yükselmesi demek. Her mahallede namaz kılan, kuran okuyan, oruç tutan insanların olması demek. Ramazan boyunca teravihlerin açıktan ve rahatça kılınması demek.

2006 senesinde ilk defa Mauritius’a gittiğimizde bu ülkede İslam’ın çok rahat ve güzel bir şekilde yaşanıyor olması dikkatimizi çekmişti. Sabah namazına ezan sesleriyle uyanmıştık ve ne tevafuk ki Ada’ya ilk gidişimiz de bir Ramazan günüydü. O yıl ve sonraki yıllar Mauritius Ramazanlarının biz de yeri ayrı oldu.

Mauritius’da Ramazan heyecanı üç ayların gelmesiyle başlar. Aynen bizdeki gibi dini bütün amcalar, teyzeler hatta nispeten az da olsa genç Müslümanlar üç ayları nafile oruçlarla ve bolca ibadet ve taatla geçirirler. Recep Ayı’nın gelişiyle evler süslenmeye başlar. Aynı Türkiye’de olduğu gibi Regaip, Miraç ve Beraat Kandilleri kutlanır. Bu özel günlerde evlerde ve mescitlerde anma programları düzenlenir. 

Anma programları diyorum çünkü Mauritius Müslümanlarında Peygamberimize duyulan sevgi çok başkadır. Her mübarek günü fırsat bilir o geceyi idrak ederken Peygamberimizi anar ve mevlitler okur, kasideler söylerler. Peygamberimize duyulan sevginin ne kadar önemli olduğunu anlatan ateşli konuşmalar yaparlar.

Üç ayların üçüncüsü ve en meşhuru olan Ramazan’da bu coşku daha da artar. Mauritius Ramazanlarını anlatırken şu kavram ya da kelimeler bilinmezse olmazdır.

Ramzan: Ramazan.
Roza: Oruç.
İftar: İftar.
Sehri: Sahur.
Urus: Zikir ve anma programı.
Sadqa: Sadaka.
Iydül Fitr: Ramazan Bayramı.
Miladünnabi: Mevlüt.

Ramazan bu kavramların yaşandığı ve yaşatıldığı bir aydır.

İnsanların hayatlarında ne gibi değişiklikler gözlemliyorsunuz? Ramazan ayında olduğunuz sokaktaki yaşamda bile hissediliyor mu?

Mauritius’ta Ramazan geldiğinde bunu anlamamak mümkün değildir. Özellikle Müslüman mahallelerde evlerde yanan tütsü kokularını çok uzaktan bile almak mümkündür. Müslümanların evlerinin ön yüzleri ışıklarla süslenir.  Hatta çok enteresandır ama bazı evlerde balkonlarda Türk Bayrakları asılır. Evet yanlış duymadınız bildiğiniz ay yıldızlı al bayrak. Bu Mauritius için sıradan bir görüntüdür.

Bu ayda mümkünse Müslümanlar iş yoğunluklarını minimize ederler. Çalışanlar mümkünse Ramazan boyunca yıllık izinlerini kullanırlar ki bu mübarek ayın feyzinden bereketinden maksimum düzeyde istifade edebilsinler. Oruç elbette olmazsa olmazdır. Çocuğundan yetişkinine kadar Mauritius Müslümanlarında oruç bilinci vardır. Ailecek sahura kalkılır. Çocuklar da oruç tutmaya teşvik edilir. Birlikte sahur yapılır ve sabah ezanıyla birlikte evin tün erkekleri sabah namazı camiye gider. İftarlar da sıradan bir şekilde geçiştirilmez. Gün boyunca sabredilmiş, bedeni ve fikri hazlardan uzak durulmuştur. Bu sabrediş ailecek iftarla birlikte son bulur.

Mauritius Müslümanları iftarda önce bir hurma veya su ile orucunu açar. Akşam namazı için camiye gider. Cemaatle namazını kılar ve iftar yemeğini yemek için eve gelir. Yani asıl iftar yemeği akşam namazından sonra yenir. Biliyor musunuz Ramazan’da bizi şaşırtan, daha doğrusu benzerliğiyle yüzümüzü güldüren şey ne olmuştu? Burada da Türkiye’deki gibi iftardan önce fırınların önünde kuyruk olur. Bu kuyruk tabii ki “pide kuyruğu.” Mauritiuslular buna pide yerine “Ramzan Nan” derler. Bizim pidemize benzer, Ramazan’a has lezzetli bir ekmek türüdür.

Teravihler de coşkulu geçer Mauritius’ta. Kadın erkek camilere gidilir. Gerçi Hindistan kökenli olan Mauritius Müslümanlarının kadınları her nedense camilere mesafeli olsa da bu Ramazanlarda biraz daha azalır. Yani kadınlar daha çok büyük camilerde teravih kılmak için giderler. Teravih namazlarını kıldırmak üzere Pakistan’dan ya da Arap ülkelerinden sesi güzel, hitabeti iyi hocalar getirilir. Bunlar “Ramazan Hocalarıdır.” Bayramla beraber ülkelerine dönerler.

Bu hocalar özellikle hatimle teravih kıldırmak üzere gelir. Ve dar gelirli ülkelerin güzel sesli hafızları olan bu imamlar bir ayda Mauritiuslu Müslümanlardan hayli hediyeler alarak ülkelerine dönerler. Ramazan onlar için maddi kazanç olarak da bereketli bir ay olur. Mauritius’ta teravihe katılım oranı çok yüksektir. Çocuklar dahil namazlara çoğunlukla beyaz renkte kurtalar giyilerek gidilir. Veya Pakistanî Kurta denilen nispeten daha kısa ve yandan yırtmaçlı uzun elbiseler giyilir. Bu kıyafetle Müslüman devlet adamlarını bile camilerde görmeniz mümkündür. Hatta biz de Ramazan ayında ve sair mübarek günlerde ailecek bu kurtaları giymekten keyif alırız.

Camiler ve İslami merkezlerde ne gibi aktiviteler yapılır? İtikafa girenler olur mu? Camilerde itikaf için yer ayırılır mı?

Evet, Ramazan’da oruç olur, teravih olur, mukabele olur da itikaf olmaz mı? Elbette Mauritius Müslümanları itikafın değerini bilen Müslümanlardır. İstisnasız bütün camilerde itikaf bölgeleri vardır. Tıpkı bizdeki gibi özel perdeyle ayrılmış bölümler yapılır. Mutekifler kendilerine ayrılmış bu bölmelerde itikafa girerler. Camiye devam eden cemaat mutekitlerin ihtiyaçlarını sırayla karşılar.

Hindular ve Müslümanlar arasındaki diyalog nasıl? Ve bu diyalog Ramazan ayında nasıl bir hal alıyor? Birbirlerini iftara davet ediyorlar mı mesela?

Ramazan’a mahsus olamamak üzere Mauritius’da ülke genelinde bir hoşgörü hakimdir. Zira bu ülke çok milletli, çok dinli ve çok renkli bir ülke. Bir şekilde bu farklılıkların sükûnetle bir arada yaşaması gerekmekte. Mauritius dünyada bunu başarmış nadir ülkelerden biri. Bu hoşgörü ortamı Ramazan boyunca da devam eder. Hatta daha da artarak…

Evet, Müslümanlar her dinden komşusunu, arkadaşını iftarlara davet ederler. Mauritius Müslümanları son derece cömert Müslümanlardır. Yedirmeyi içirmeyi çok severler. Hatta bizdeki gibi ikram etme konusunda ısrarcıdırlar. Bu da diğer din mensuplarına çok güzel bir örnektir.

Yönetimin Ramazan ve bayrama yaklaşımı nedir? İftar davetleri verilir mi? Bayram tatili var mı?

Mauritius huzur ve güvenin, hoşgörü ve anlayışın çok üst düzeyde olduğu bir ülke. Ve bu anlayış ortamı yapmacık bir ortam değildir. Devlet yöneticileri sadece Ramazan’da değil tüm önemli günlerde Müslümanların yanında olmaktan rahatsız olmazlar. Zaten küçük bir nüfus ve hiçbir ülkeye komşuluğu olmayan bir Ada. Başka türlüsü beklenemez. 

Türkiye’deki Ramazanlar ile kıyasladığınızda, ne gibi farklılıklardan söz edebilirsiniz? Orada Kadir Gecesi nasıl geçer? Mauritiuslu Müslümanlar bayramı nasıl karşılar, nasıl geçirirler? Ne gibi adetler uygularlar? Bayram havası hissedilir mi?

Hindistan kökenli olmaları sebebiyle çoğunluğu Sünni olan Ada Müslümanları Sünni inanış ve geleneklerine sıkı sıkıya bağlıdırlar. Mesela Mevlit geleneği, aşure günü kutlanması, Kerbela ve Ehl-i beyt hassasiyeti. Bunlara kabir ziyaretlerini de ekleyebiliriz. Mauritius Müslümanları cenazelerine ve özellikle de büyük bildiği insanların cenazelerine ve kabirlerine çok önem verirler. Bu nedenle bayramlar deyince akla ilk gelen kabir ziyaretleri olur.

Bayram namazı kılındıktan sonra çoluk çocuk yaşlı genç önce “Pir jamal Shah” gibi ulu olduğuna inanılan zatların kabri ziyaret edilir, sonra aile kabristanına gidilir. Sonra eve gelinir. Bayramda kesinlikse herkes temiz elbiseler giyer. Çocuklar bayramlıklarını kuşanır. Bu bayramlıklar çoğunlukla Hint prenslerini andıran özel kıyafetlerdir. Hanımlar ve hatta küçük kız çocukları ellerine kına yakar. Yaşlı amcalar sakallarını kınayla boyarlar. Aileler birbirini ziyaret eder. Bizdeki gibi büyüklerin eli öpülmez belki ama çocuklar büyüklerden bayramı hediyesi bekler.