Sezai Karakoç

Zamansız eserleriyle fikir inşamızda pay sahibi,  Diriliş’in öncüsü Sezai Karakoç’un vefatının seneidevriyesindeyiz. Yaşamı boyunca inandığı dava uğruna dimdik yürüyen usta şair, geçtiğimiz yıl ebediyete irtihal eyledi.  Üstad Sezai Karakoç’u eserleri ile anlamak, şiir dünyasına daha yakından bakmak ve “Diriliş” gayesine adım adım nasıl ilerlediğini tekrar hatırlamak adına sizler için 10 maddelik bir derleme hazırladık:

Kitaplarla Geçen Bir Çocukluk

Sezai Karakoç,  1933 yılında Diyarbakır’da doğdu. Hayatının ilk yıllarına ait dikkat çeken şey ise okuma aşkıydı. Ortaokul yıllarında kitapların dünyasını keşfetmeye başladı. Daha sonra Doğu’dan Batı’ya, Dünya Klasikleri’nden Türk Edebiyatı’na, okuma serüveni her zaman devam etti.

İlk Şiiri ve Mahlasları

Usta şair yazılarında ve şiirlerinde birçok mahlas kullandı. Bunlar; Se-Ka, Mehmed Yasin, Mehmet Leventoğlu, Yasin Işık, Mehmet Yasinoğlu, Sait Yeni, Mehmet C. Güneş ve Zülküf Canyüce isimleri oldu.

Yazar, 1949’da Gaziantep’te çıkan Dernek dergisinde yayımlanan ilk yazısı “Ana Oğul”da ve lise üçüncü sınıfta Büyük Doğu dergisinde yayımlanan ilk şiiri “Sabır”da Mehmet Leventoğlu mahlasını kullandı.

İlk Dergi Deneyimi: Şiir Sanatı

İlk şiiri lise yıllarında Büyük Doğu dergisinde yayımlanan Karakoç’un şair kimliği üniversite yıllarında belirginleşti. Mülkiye’nin son sınıfında okurken ilk dergicilik tecrübesi sayılan Şiir Sanatı’nı çıkardı. Sadece iki sayı çıkmış bu dergide Orhan Duru, Erdal Öz, Cemal Süreya, Muzaffer Erdost, Gülten Akın, Nuri Pakdil, Seyfettin Başcıllar gibi önemli isimler bir araya gelmişti. Karakoç daha sonraları dergiden şu şekilde bahsetmişti:

“Şiir Sanatı mükemmel bir dergi miydi? Tabii ki değil. Ama yeni bir dergiydi. Bir arayıştı. Apaçık bir ret, bir protesto, bir isyan olmamakla birlikte, statükoyu kabul etmediği belli olan bir dergiydi.”

Düşünce, Edebiyat ve Siyaset Günlüğü: Diriliş Dergisi

Hayatı boyunca üretken bir kaleme sahip oldu Sezai Karakoç.  İslam dünyasının yeniden dirilişini gaye edindi. Bu fikirlerle beslenen yazıları, edebi kişiliğini ve düşünce dünyasını yansıttı. Diriliş dergisi ise bu minvalde önemli bir çalışma oldu. 1960’ta kurduğu Diriliş dergisi birçok kez farklı sebeplerden dolayı yayın hayatına ara vermiş olsa da, 1992’ye kadar belirli aralıklarla yayımlandı ve birçok önemli yazar ve şairi ağırladı.  Aynı zamanda dergide birçok yabancı yazarın eserlerinden de tercümelere yer verildi.

İkinci Yeni Şiir Hareketi ve Sezai Karakoç

Sezai Karakoç’un adı 1950’li yıllarda ortaya çıkmış bir şiir hareketi olan İkinci Yeni şairleri arasında da anılmaktadır. Hatta hareketin bir diğer şairi olan Ece Ayhan, “İkinci Yeni [… ] başlangıçtaki ilk anlamıyla Sezai Karakoç ile Cemal Süreya’dır.” şeklinde Karakoç’u hareketin kurucu isimlerinden biri olduğunu belirtiyor. Fakat şair, İkinci Yeni ile olan ilgisinin aynı dönemde şiir yazmaları ve bazı ortak yanlarının bulunmasıyla ilişkili olduğunu ifade ediyor ve şöyle açıklıyor:

“Başlangıçta sanat planında görünüşte çok yakın bir noktadan çıktığım arkadaşlardan şiirim uzaklaşıyor. Ses ve biçim, motifler ve imajlarda, başlangıçta çok yakın olduğumuz şair arkadaşlardan, gittikçe, o biçimi dolduran ve o sesi fırlatan varoluşu idrak farkı yüzünden ayrılıyorum. Kişilik farkından. Ya da baştan beri olan bu farklılık, gittikçe daha çok beliriyor.”

Şiir Tercümeleri ve Felsefe Kritiği

Üstad Karakoç şair, yazar ve Maliye Müfettişliği kimliğinin yanında aynı zamanda iyi bir çevirmendi. Çok iyi Fransızca biliyordu ve Batı şairlerinden ciddi çeviriler yapıyordu. Bu açıdan sadece şiir çevirisi bile, güçlü yazar kimliğinin bir kanıtı oldu.

Diğer yandan, üç cilt olan Edebiyat Yazıları eserlerinde ele aldığı konulardan biri, pozitivizmin, marksizmin ve kapitalizmin metafiziğe olan bakışı olmuştur. İslam medeniyetinin güçlü isimlerinin yanında, modern Batı edebiyatını inşa eden isimleri ve dünyada ciddi bir furyaya neden olan filozofları da hakkıyla okuyan Karakoç’un tenkitleri, zamansız birer bir yol gösterici olmuştur.

Şiir Anlayışı

Şiiri, hakikatin, doğa ve tarih içinde atan nabzı, çarpan yüreği olarak gören Karakoç, şiirin insanda neden olduğu değişime ve kötülüklere başkaldırma işlevine vurgu yapmıştır. “Büyük bir şiiri okumadan önceki insan ile okuduktan sonraki insan arasında bir fark olduğunu”  söylemiş, sanat tutumunda ve şiirinde dünya görüşünü yansıtmıştır.

Diriliş Partisi

Sezai Karakoç’un 1990’da kurduğu bu partinin amacı, yazılarında ve şiirlerinde bahsi geçen Diriliş’i gerçekleştirmekti. Partinin ilkesi “hakikat”  oldu ve Karakoç 7 yıl partinin başkanlığını yaptı. Fakat ömrü çok uzun sürmedi. Diriliş Partisi üst üste iki seçime katılmadığı için 1997’de kapatıldı.

Hatıralar

Üstad Sezai Karakoç, vefatından kısa bir süre önce, yaptığı bir konuşmada “hatıralarını kitap olarak çıkarmak istediğini, ancak ömrü yetmezse kendinden sonra basılmasını istediğini,” dile getirmişti. Bir nevi vasiyet niteliği taşıyan bu sözlerinden sonra hayatına ışık tutan Hatıralar Ekim ayında iki cilt olarak yayımlandı.

Sezai Karakoç hatıralarında doğduğu yer olan Diyarbakır’a, ailesine, edebiyat dünyası ile tanışmasına değiniyor; Necip Fazıl Kısakürek, Cemal Süreya, Fazıl Hüsnü, Mehmet Şevket Eygi, Fethi Gemuhluoğlu, Muzaffer Erdost, Ahmet Oktay gibi şair, yazar ve düşünürlerle olan ilişkilerini anlatıyor.  

Dünya Sürgününün Son Durağı

İnandığı değerler ve fikirler uğruna geçirdiği ömrü ve bıraktığı edebi mirasla Sezai Karakoç; şiiri, düşüncesi ve duruşuyla birçok kişinin kalbinde yer edinmişti. Geride fikirlerinden ilham alarak yola çıkanlar ve  “kalbinde Allah’ın elleri” olduğunu hatırlayarak, onun şiirleriyle umudunu taze tutanlar kaldı.

Üstad Sezai Karakoç 16 Kasım 2021’de aramızdan ayrıldı ve Şehzade Başı Cami Haziresi’ne defnedildi. Ötelere irtihali mübarek olsun.

“Sonbahar benim ölümüm kırmızı kırmızı yanışım karaağaçlarda
Senin ak doğumunu daha çok ortaya koymak için
Toplayıp gelişim güzü bütün sarılarımla loşluklarımla
Çürüyen solan evrenin karşı koyuşu
Senin baharda doğuşunun anısına”

Kaynaklar

1. ,
2. Sezai Karakoç, teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/karakoc-sezai
3. Sezai Karakoç’un Hatıraları Çıktı, tyb.org.tr/sezai-karakocun-hatiralari-cikti-57440h.htm
4. Bize Rağmen Bize Karşı Bizden Sezai Karakoç, gzt.com/cins/bize-ragmen-bize-karsi-bizden-sezai-karakoc-3603022
5. E. Dönmez, “ETKİLER VE KATKILAR BAĞLAMINDA SEZAİ KARAKOÇ’UN SANATINA HATIRALARI ÜZERİNDEN BAKMAK”, Hikmet – Akademik Edebiyat Dergisi, no. 17 [GÜZ, 2022], dergipark.org.tr/en/download/article-file/2529024