Ramazan Söyleşileri: Katar’da Ramazan

Ramazan Söyleşileri serimize Katar ile devam ediyoruz. Hadi gelin hep birlikte Katar’da Ramazan Nasıl geçiyor öğrenelim 🙂

Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz? 

Adım Abdullah Sak. Bir yıla yakın süredir Katar’da ikamet etmekteyim ve eğitimciyim. 

Katar’da yaşayan Müslümanların durumu hakkında neler söyleyebilirsiniz? (Genel bilgiler verebilirsiniz)

Katar‘da yaşayan Müslümanlar yerli ve yabancılardan müteşekkil bir toplum. Katarlıların ülkedeki toplam nüfusa oranla %10 civarında olması ve farklı ülkelerden gelenlerin ülkede asıl çoğunluğu oluşturması hasebiyle Müslümanlar arasında çok farklı kültürlerden ve milletlerden insanlar bulunmakta. Merkezi bir mahallede kıldığınız herhangi bir cuma namazında onlarca farklı kültürü yansıtan takkeler ve elbiseler size farklılığı hissettirecektir.

Ülkede azınlık olmak gördüğüm kadarıyla Katarlıları rahatsız eden bir durum değil. Üç yüz bin kişilik yerli Katarlı nüfus pek çok sektörde nitelikli ve az nitelikli yabancı iş gücüne ihtiyaç duyuyor ve bu da ciddi bir nüfusu ülkeye çekiyor. Katar oldukça zengin ve eğitimli bir ülke. Ülkeyi yöneten Al Thani ailesi vatandaşların rahat yaşaması için tüm imkanları seferber etmiş. Halkta konforun getirdiği dezavantajlar görülmekle birlikte, Katar akıllı siyaseti ve duruşuyla İslam alemine hizmet eden nadir güzel ülkelerden bir tanesi. 

Katar’da ne kadar cami ve İslam merkezi var, bunlar nerelerde bulunuyor? 

Bildiğim kadarıyla 4 milyona yakın insanın yaşadığı Katar’da 2000’i aşkın cami ve mescit bulunmakta. Katar’da dev camilerden çok mahalli mescitler göze çarpar. Burada senenin 6 ayı etkili olan bunaltıcı sıcaklarda adım mesafesinde olan mütevazı mescitler, insanların kolay ulaşımı ve namazlarını kılmalarına imkân sağlamak için hemen her köşe başında konumlandırılmış. Bunun yanında vakıf çarşısı (Suq Wakif) adındaki eski şehir merkezindeki Fanar İslam merkezi, Education City’deki Minaretein, İmam Abdul Wahap ve Qatara Mosque gibi birkaç büyük cami öne çıkan İslam merkezlerindendir. 

Ramazan ayında camilerde ne gibi faaliyetler oluyor? 

Camilerde Kuran dersleri, hadis dersleri, halka dersleri sene boyu genel itibariyle aktif olsa da Ramazan’da daha bir yoğunlaşıp, kalabalıklaşıyor. İnsanların bir köşeye geçip Kur’an ı Kerim ve İslami eserleri okuduğu, gruplar halinde küçük çocukların şeyh efendilerin eşliğinde Kur’an talimi yaptığı sıkça görülebilir. Bunun dışında teravih namazlarının burada saatler sürdüğü, son 10 günde de teravih namazlarına ilave gece namazlarının kılındığı görülür.

İnsanların ramazan ayındaki faaliyetlere katılımları ne düzeyde?

Buradaki katılım düzeyini ölçebilmek adına mukayese edeceğimiz bir kıstasa ihtiyaç olabilir. Benim açımdan Türkiye’den gelen bir Müslüman olarak ülkemle mukayese ettiğim zaman katılım oranları oldukça yüksek diyebilirim. Fakat Katar’da dindar olduğunu bildiğim Müslümanlara sorduğum vakit katılımla ilgili üzgün olduklarını fark ediyorum. Katarda namazların tamamını camide ve vaktinde kılmaya oldukça önem verilir. Namaz ehli camilerin her vakit dolup taşmasını bekliyorlar.

Kendilerine sorduğumda birkaç nesil öncesinde herkesin vakit namazında Ramazan olup olmaması fark etmeksizin geldiğini ve cemaatle namaza gelmemenin düşünülemeyeceğini söylüyorlar. Şahsi olarak insanların katılım düzeylerini güzel buluyorum. Benim namaz kıldığım camide iç alan çok büyük olmasına rağmen teravihlerde buranın tamamen dolup taştığı, iç alanın birkaç katı olan avlunun da insanları almaya yetmediğini çok vakit görüp hem şaşırmış hem de çok mutlu olmuşumdur.

Katarlı Müslümanlar Ramazan’ı nasıl karşılar? Evlerde ramazan boyunca bu atmosfer nasıl yaşatılır?

Katarlı ailelerin evlerinde Ramazan sakin geçer ve hassaten Ramazan’ı manevi anlamda dolu geçirmek isteyen ailelerde sade bir iftar haricinde çok misafirlik olmaz. Benim bildiğim aileler iftar sonrasını namazlar ve diğer ibadetlerle değerlendirerek geçiriyor. Evler süslenir ve küçük çocuklara özel köşeler yapılır. Onların da ibadetlere katılması aileler tarafından teşvik edilir ve ödüllendirilir.

Katarlıların Ramazan’a has yeme-içme kültüründen bahseder misiniz? 

Bana Katar’da hep aynı şeyler yenip içiyormuş gibi geliyor. Katarlı dostlarıma bunu söylediğimde onlar da bana Türkiye’de hep benzer şeylerin tüketildiği, kebap, döner, et gibi şeylerin yendiğini söylüyorlar, karşılıklı gülüşüyoruz. Burada pilav (rengi de bizim beyaz pilava göre sarımtırak olan) koyun eti birlikte çok sık yeniyor. Bazı yerel çorbalar, bamyalı bir yemek, humus, falafel ve sambusa gibi yemekleri de sıkça görmek mümkün. Ramazan’da ekstra neler yapılıyor, çok farkına varamadım sanırım. 

Evde ailelerin veya okullarda öğretmenlerin Ramazan’ın yaşanması ile ilgili herhangi bir teşviki var mı? Ramazan ayına girince yapılan resmi düzenlemeler var mı?

Ramazan’da burada hoş uygulamalardan birisi; Garangau adında çocuklara hediyelerin verildiği ve hala oldukça yaygın olan bir gelenek. Çocuklar Ramazan’ın son haftasında ellerinde torbalar akşam sokaklara dökülüyorlar ve büyükler çocukların torbalarına küçük hediyeler ve çikolatalar koyuyorlar. Bu etkinliği Ramazan boyunca çocuklar gözlüyor. 

Tüm ülkede mesai saatleri 2 saat azaltılarak oruç tutanlara kolaylık sağlanmış oluyor. Ramazan’da her markette ve kamuya açık alanda Kuran duymak mümkün. Okullarda pek çok Ramazan temalı ünite işleniyor ve tüm okullar bayram edasıyla yapılan etkinliklerle donatılıyor. Evlerin dış cepheleri ve odaları ışıklı hilaller ve kandillerle süsleniyor. 

“Birlikte iftar yapma” geleneği ülkenizde yaygın mı? Mesela; ortak alanlara iftar çadırları kurup toplu iftar yapılıyor mu ya da ailecek ziyaretler oluyor mu?  

İftarlarda denk geldiğim çok hoş bir uygulama var burada. Varlıklı aileler evlerinin yanında bir çadır kurup Ramazan boyunca iftar veriyorlar. Yakınları gelince bu çadırda mı yoksa evin avlusundaki mecliste mi ağırlıyorlar emin değilim ama pek çok yabancı işçi, ziyaretçi bu çadırlarda iftar yapıyor. Ayrıyeten Katar Kızılay’ı ve belli camiler Ramazan boyunca halka açık iftarlar düzenliyor. Katarda Ramazan’da bir insanın karnının doymaması pek mümkün değil diyebilirim. Aileler ve ülkedeki farklı yabancı azınlıklar da sıklıkla kendi aralarında iftarlar yapıyorlar. 

Teravih, mukabele, Kadir gecesi ve itikaf ülkede nasıl algılanıyor? İnsanlar rağbet gösteriyor mu bunlar icra ediliyor mu?  Ramazan’daki ibadetler ile ilgili genel anlamda neler söyleyebilirsiniz?

İbadetlere rağbet oldukça fazla ve bu da insanı motive ediyor. Namaz vakti girer girmez ülke genelinde namazı eda etme kültürü hâkim. O sebeple yolda ezana denk gelirseniz ve yolun kenarında park etmemeniz gereken bir yere arabanızı park ederseniz bu sorun teşkil etmez. Yani namaz vakitlerinde ayrı bir trafik yönetmeliği var hemen arabanızı köşeye çekerek mescide yetişmeniz için size imkân tanınıyor.

Ramazan’da namazı camide kılma hassasiyeti bir derece daha artıyor. Hatimli teravihlerde camiyi tam dolu görmek burada normal bir durum. Özellikle son on gün gece namazları da kılınıyor ve insanlar ekseriyette vaktini camide geçiriyor. Teravihten sonra uzun uzun dualar ediliyor, hatta bazı duaların süresi Türkiye’deki hızlı kıldırılan bir teravihin süresine denk gelir. Geçtiğimiz Ramazan’da deprem hala taze olduğu için Türkiye’ye dua edildiğine de denk geldim. İtikaf burada yer etmiş bir kültür ve insanlar itikaf için buradaki pek çok mahalli mescidi ve camiyi tercih ediyor. 

Türkiye’de ramazan ayını geçirdiniz, iki ülkenin mukayesesini yapabilir misiniz? Neler birbirine benzer neler farklıdır?

Türkiye’de Ramazan, çocukluğum ve şimdiki zaman arasında ikiye ayrılıyor diyebilirim. Çocukluğumdaki Ramazan; herkesin oruç tuttuğu, tutmasa da tutmamanın bir şekil garip karşılandığı, açıktan nadiren bir şeylerin yendiğini gördüğüm, oruca ve oruçluya saygının olduğu ve manevi havanın atmosferi sardığı zamanlardı. Çok üzülerek bu havanın kaybolduğu müşahedesinde olduğum bir süreçte Katara geldim. Katar bu konuda imdadıma can simidi gibi yetişti diyebilirim.

Katarda Ramazan ülkenin her zerresinde görülüyor, her köşede hissediliyor. Ramazan kanunla destekleniyor, açıktan yemek yemek kabul edilmiyor. Ülkede zaten absürt açıklığa yıl boyu müsaade edilmiyor ve bu durum Ramazan’da görsel tacize uğramadığınız ve maneviyatınızı güçlü tutan etmenlerden biri oluyor. Okullarda gayrimüslimler için perdeli odalar oluşturuluyor ve bir şey yiyecek kişiler sadece orada yiyebiliyor. Ülkeye sükunet hâkim oluyor. Her köşeden Kuran sesleri yükseliyor.

Katardaki Müslümanlar ile aynı dine mensup olduğumuz için namazların cemaatle kılınması, iftarlar, teravih namazları gibi ibadetlerimiz yüzde 90 benzer lakin iki ülkede hissedilen hava oldukça farklı. Katarda Ramazan Türkiye’den çok daha güçlü ve gözle görülür şekilde hissediliyor. Bir İslam toplumunda olduğunuzu ve bu toplumun Ramazan’da ayrı bir havaya büründüğünü söyleyebiliyorsunuz. 

Ramazan denilince ilk aklınıza gelen şey nedir? 

Sanırım İstanbul ve İstanbul deyince de Üsküdar. Sahil boyundaki selatin camilerde ışıltılı mahyalar altında akşam namazı, iç içe geçmiş makamlarda okunan ezanlar, Kuranı Kerimler, martı sesleri. Mihrimah Sultan Camii’nden duyulan vapur motorlarının uğultusu eşliğinde dalgalanan boğaz suları.. Ama en çok da hatimli teravih namazını Üsküdar’da kılıp, sahilde Kız kulesine karşı kurulan dost meclisleri ve güzel sohbetler. 

Katar’da Ramazan’a has unutamadığınız bir anınızı paylaşmak ister misiniz? 

Katar’a gelişimde eşimin vizesi yetişmemişti. Haliyle Ramazan’ı evde tek başıma geçireceğim için, iş ve teravih arasında yalnız yapacağım iftarlar için kendime sade bir menü planlamıştım. Her gün iftarda yemek yapma kabiliyetlerimi ve işten kalan kısıtlı vaktimi de göz önünde bulundurduğumda zeytin, peynir ve haşlama yumurta yiyecektim. Ramazan başlamadan aldığım yumurta, peynir, zeytini ilk gün hazırlayıp iftarımı açtım. İftardan sonra Pakistanlı bir dostum aradı, nerede kiminle iftar yaptığımı sordu. Evde olduğumu, kendi hazırladığım yemeğimi yediğimi söyledim. Ertesi gün iftar hazırlığı yaparken kapım çalındı, elinde bir koca torbayla arkadaşım gelmiş, bana iftar için hazırlanmış 5 çeşit yemek ve tatlımı getirmişti.

Pakistan yerel mutfağının harika yemekleri ile iftarımı yapmıştım. Ertesi birkaç günü Katarlı bir abim rezerve etmiş olduğu için benim ev menüsü beklemede kalmıştı. Sonrasındaki günü Libyalı arkadaşımın getirdiği Libya mutfağı, ertesi günü Lübnan mutfağı, bir sonrakini Hindistan mutfağı derken Ramazan’ı yumurta yiyemeden kapatmıştım. Benim yalnız olduğumu bilen herkes yemek hazırlamak ve beni ağırlamak için sıraya girmiş bana bir gün bile yemek yapma imkânı kalmamıştı.

Bir gün yine Ramazan’da akşam namazını kıldıktan sonra üniversitenin küçük marketinden bir bisküvi ve süt alayım, iftar açayım diye camiden çıkmış giderken, İstanbul’da yaptığımız kalabalık iftarları düşünüyordum. Burada çok fazla salata yenmez, ben de aksine iftarda ana menüde salata yemeyi çok severim. Yolda giderken bir kalabalık dikkatimi çekti, birkaç kişi de kalabalıktan beni tanıyıp selamladı. Meğer Katardaki Türkler orada akşam iftar planlamışlar ve ben de markete gideyim derken yol üstü onlara tevafuk etmişim. O gün de güzel bir Türk iftarı yapmış ve salataya doymuş, elimde birkaç paketlenmiş yemekle evime yollanmıştım. 

Dünyanın birçok yerinde yaşayan Müslümanlar, bayramı büyük bir coşkuyla karşılıyor. Katar bayrama nasıl hazırlanıyor? Bayram namazı, Çocuklara bayram harçlığı verme, bayram yemeği, akraba ziyareti, mezarlığa gitme gibi faaliyetler yapılıyor mu? Ülkede bayrama has neler var?

Katarda yerli aileler, aile büyüklerinin meclislerinde toplanır ve genel anlamda sosyalleşme ve toplanma alanı meclislerdir. Biz de yabancı olduğumuz için bayramlarda memleketimize seyahat ettiğimiz veya başka milletlerden dostlarımızla bayramı paylaştığımız için bir ailenin meclisinde tam olarak ne gibi adetler ne şekilde devam ettiriliyor bundan bahsetmek biraz zor. Akraba ve yakın dostların ziyareti burada bayramın en önemli vazifesi denebilir.

Bayramın başlangıcında, Müslümanlar genellikle toplu bayram namazlarına katılırlar. Açık alanlarda kılınan bu bayram namazları, belli başlı yerlerde, devlet ricalinin de iştirak ettiği büyük alanlarda kılınır. Biz 2023 yılında, dünya kupası stadyumunda bayram namazını kılmış, çıkışta çocuklara hediyeler dağıtıldığına şahit olmuştuk. Çocuklara bayram harçlığı vermek, Katar’da yaygın bir gelenektir. Aile büyükleri, çocuklara genellikle para veya hediye verirler. Bayramın bir parçası olarak aileler ve dostlar bir araya gelir ve özel bayram yemekleri hazırlarlar. Bu yemekler, geleneksel Katar yemekleri (pilav üzeri koyun oldukça yaygındır) ve diğer lezzetlerden oluşabilir. Bizzat yerli ailelerin içinde kalarak bayramda mezarlık ziyareti yapıldığına şahit olmadım ama birkaç yakınımın gittiklerini biliyorum. 

Buraya kadar yazımızı okuma zahmetinde bulunan değerli karilere teşekkür ediyorum. İnşallah Katar’ı bir nebze yansıtabilmiş, kendilerine İslami dünyasının farklı bir köşesinden bir pencere açabilmişimdir. Allah cümle İslam alemine Ramazan’ı bayram kılsın.