Anadolu’nun İlk Gökbilim Merkezi Ziyaretçilerini Bekliyor!

Tarihin birçok döneminde devlet adamları gökyüzü çalışmaları yapmış ve yapılan çalışmaları desteklemişti. Anadolu’da gökyüzü faaliyetlerine öncülük eden isim ise dönemin valisi olan Caca Bey oluyor. Bu yazımızda Anadolu’nun ilk gökbilim merkezi olan Caca Bey’in kurdurduğu Cacabey Gökbilim Medresesi’nden bahsedeceğiz. 2019 yılında Kültür Turizm Bakanlığı tarafından restorasyonuna başlanan medresenin geçtiğimiz kış restorasyonu tamamlandı ve şu an ziyarete açık. Eğer yolunuz düşer de gitmeye karar verirseniz öncesinde bu bilgilendirici yazıyı okumayı unutmayın! Keyifli okumalar.

Cacabey Medresesi 3.Keyhüsrev zamanında 1272 yılında dönemin Kırşehir valisi olan Nureddin Cebrail b. Caca tarafından yaptırıldı. Döneminde astronomi dersleri veren medrese gözlemevi formundaki ilk yapılardan biridir. Caca Bey bu medreseyi kurmak için bağ, bahçe, ev, han gibi mal varlığını vakfetmiştir.

Cacabey Medresesi Türk mimarisiyle özdeşleşen bir avluya açılan dört eyvan şeması üzerine kapalı medrese tipinde bir yapıdır. Medresenin giriş kemeri üzerindeki kitabede besmele ve Nahl suresinin 90. ayetinin başı yer alırken medrese taç kapı başta olmak üzere birçok kitabe ve süslemeyle bezenmiştir. Medresenin taç kapı üzerinde yer alan kitabesi ise şöyledir:

Bismillahirrahmanirrahim

Bu mübarek medresenin yapılmasını büyük sultan, ulu şahinşah, ümmetin koruyucusu, Arap ve Acem sultanlarının efendisi, karanın ve denizlerin sultanı, İslam’ın ve Müslümanların yardımcısı, sultanların ve meliklerin efendisi, fetihlerin babası Gıyaseddin Keyhüsrev bin Kılıçarslan zamanında Allah’ın rahmetine ve mağfiretine muhtaç Cebrail b. Caca, Allah’a yakınlaşmak ve onun rızasını kazanmak için 671 senesi aylarında emretti.

Medresede bulunan süslemeler Anadolu Selçuklu süslemelerinin en eşsiz örneklerindendir. Bazı sütunlarda yer alan şekillerin ayı, güneşi ve birtakım gezegenleri temsil ettiği düşüncesi de yaygındır. Medrese girişinin sol tarafında ise Caca Bey’in türbesi bulunmaktadır.

Caca Bey bu medreseyi başta astronomi olmak üzere matematik eğitimi de veren bir ilim yuvası amacıyla kurdurdu. Cacabey Medresesi ilk astronomi eğitimi veren kurumlardan biri olmasıyla büyük önem taşır. Medresenin rasat çalışmaları yapılması amacıyla kurulduğu da söylenenler arasında. Medrese içerisinde bulunan bir kuyu ve sonradan minare olarak kullanılan gözlem kulesi gökyüzü çalışmalarının yapıldığına dair bazı işaretlerdi. Burada bahsedilen kuyunun rasat kuyusu olduğu, suya yansıyan gök cisimleri üzerinde araştırmalar yapıldığı da söyleniyor.

Medrese olarak kullanılan yapı daha sonra bakımsızlıktan dolayı harabeye dönüyor. 1907 yılında yapılan restorasyon çalışmalarından sonra camiye çevriliyor. Bugün de cami olarak hizmet veren Cacabey Medresesi minaresindeki mavi çinilerden dolayı halk arasında Cıncıklı Cami olarak da biliniyor.

Tüm ihtişamıyla günümüze ulaşan Cacabey Medresesi 2014 yılında Unesco Geçici Dünya Miras Listesi’ne alındı. Caca Bey’in türbesinin de bulunduğu bu medrese tarihe tanıklık etmek isteyen ziyaretçilerin rotalarından biri oluyor.

Caca Bey Kimdir?

1240 yılında dünyaya geldi. Eskişehir ve Tokat’ta çeşitli görevlerde bulunan Caca Bey daha sonra Kırşehir’e vali olarak atanır. Hacı Bektaşi Veli ile iyi ilişkileri olan Caca Bey Anadolu’nun birçok yerinde hayır kurumları yaptırmıştır. 1301 yılında şehit düşen Caca Bey 1272’de yaptırdığı medresenin yanındaki türbeye defnedildi.

Bu yazıda Anadolu’nun ilk gökbilim merkezi olan Cacabey Medresesi ve medresenin kurucusunu sizlere anlatmaya çalıştık, yolunuz düşer de medreseyi gezerseniz yorumlarınızı bizimle paylaşmayı unutmayın.😊

Kaynakça

1. Türkiye Diyanet Vakfı. (2000). Cacabey Medresesi Maddesi. (Semavi Eyice, Dü.) TDV İslam Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/caca-bey-medresesi  Erişim Tarihi:05.07.23
2. Cacabey ve Gökbilim Medresesi, https://kirsehir.ktb.gov.tr/TR-195632/cacabey-ve-gokbilim-medresesi.html