Ali b. Sehl Rabben et-Taberi
Bu yazımızda sizlerle birlikte tıp ilminin ilk kaynaklarından biri olan “Firdevsü’l Hikme” adlı eseri ve bu eseri kaleme alan hekim Taberi’yi ele alacağız. Keyifli okumalar.
Tam adı Ali b. Sehl Rabben et-Taberi’dir. Taberistan’ın Merv şehrinde doğan Taberi’nin doğum tarihi net olarak bilinmemekle birlikte 770’li yıllarda dünyaya geldiği tahmin edilir.
Kültürlü Hristiyan bir ailenin çocuğu olan Taberi ilk eğitimini küçük yaşlarda babasından aldı. Tıp, matematik ve felsefe derslerinin yanı sıra Arapça, Farsça ve Süryanice de öğrendi. Babasının tabip olması felsefe ve tıpla yakından ilgilenmesi Taberi’yi de tıp alanında çalışmaya sevk etti. Taberi ise tıp ilmiyle ilgilenmesinin sebebini maddi kazanç veya övgü için değil manevi açıdan doyuma ulaşma amacı şeklinde açıklar. “Büyüğümüz” anlamına gelen “Rabben” lakabı kendisine tam da bu sebepten verilir.
Hayatına hekimlik yaparak devam eden Taberi hükümdarların katipliğini de yapıyordu. Dönemin siyasi karışıklıklarından dolayı doğduğu şehir Merv’den ayrılıp Irak’a gitti. Burada Halife Mutasım’ın katiplik görevini de üstlendi. Irak’taki katiplik görevinden sonra Halife Mütevekkil döneminde halifenin hekimliğini yaptı ve tıp alanında adını duyurdu. Halifenin teşviki sonucunda ise Müslüman oldu ve kendisine “Mevla emiri’l mü’minin” unvanı verildi.
Kaynaklarda ölüm tarihiyle ilgili net bir bilgi bulunmayan Taberi’nin 860 yılı civarında vefat ettiği tahmin edilir.
Hekimlik görevinin yanı sıra tıp alanında birçok eseri bulunan Taberi’yi şöhrete kavuşturan eseri ise Firdevsü’l Hikme’dir. Bu eser kendisinden önceki tıp bilgisini sistemli bir şekilde kaleme alınmasından dolayı İslam tıbbının önemli kaynaklarının başında gelir. Taberi Arapça olarak yazdığı bu eseri daha sonra Süryanice’ye de tercüme etti. Doğduğu şehir olan Merv’de yazmaya başladığı eseri yoğun çalışmaları ve dönemin siyasi karışıklıklarından dolayı Samerra kentinde tamamladı.
Yedi başlıktan oluşan eserde organlar, besinler, hastalıklar, tedaviler ve insan psikolojisi gibi birçok konu detaylı biçimde ele alınmış. Eser Taberi’nin tecrübelerinin yanı sıra İran, Yunan, Hint ve Arap tıbbına ait bilgiler de barındırır. Taberi eserini oluştururken kendisinden önce yaşayan Galen, Hipokrat, Huneyn b. İshak gibi tıp otoritesi sayılabilecek isimlerden sıkça yararlandı. Taberi’nin yazdığı bu eser kendisinden sonra gelen Razi, İbn Sina gibi büyük tıp alimlerine de önemli bir kaynak olmuştu.
Kaynakça:
Türkiye Diyanet Vakfı. (2000). Ali b. Rabben et-Taberi Maddesi. (Necip Taylan, Dü.) TDV İslam Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/ali-b-rabben-et-taberi Erişim Tarihi:16.07.23
Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Bilim Tarihi bölümü mezunuyum. Aynı zamanda yine Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Geleneksel Türk Sanatları son sınıf öğrencisiyim. Çeşitli bloglarda kültür ve tarih alanlarından yazılar yazıyorum.
