Ramazan Söyleşileri: Filipinler’de Ramazan

Farklı ülkelerde mübarek Ramazan ayının nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: Filipinler’de Ramazan

Sizi kısaca tanıyarak başlayabilir miyiz? 

Ben Raffie Usman. Filipinler Mindanao Adaları merkezli gençlik kuruluşunun başkanıyım. Üniversite yıllarımdan beri sosyal yardım işleriyle ilgileniyorum. Şimdilerde de yerel yönetim ve uluslararası kurumlarla işbirliği halinde barış projeleri, yetim projeleri, özellikle Müslüman gençlerini hedef alan öğrenci gelişim programları yürütüyorum. Bu Ramazan’ın özellikle toplumumuzdaki yetimlerimiz için özel geçmesi için çalışıyorum. 

Pandemi oradaki Müslümanların yaşamlarını nasıl etkiledi?

Aileleriyle yakınlıklarını artırdı diyebilirim. Her türlü faaliyet evlerde yapılmaya başlandı. Bu bize iyi bir ders de verdi: Biz birbirimize yardımcı olmazsak hiç kimse olamaz.  

Müslümanlar sağlık ve güvenliğin sağlanması konusunda toplumun ve yerel yönetimin gayretlerine de şahit oldular. Ayrıca toplum olarak sağlığın kıymetini ve kaybedildiğindeki sonuçlarını bilir olduk. Filipinler’de yerel ve merkezi yönetimler de Müslümanların defin törenleri ve ailevi uygulamaları gibi özelliklerini bu dönemde daha çok tanıdı, dini duyarlılık arttı. Özellikle onları ilgilendiren durumlarda Müslümanlara çok daha fazla başvuruyorlar artık. Günlük işlerde halkın da Müslümanların fikirlerini anlamasına yardımcı oluyor bu.  

Pandemi günlerinde Filipinler’de Ramazan nasıl geçiyor? 

Tabii dışarı çıkmak, dışarıda toplu etkinlikler yapmak azaldı ya da neredeyse kalmadı. İnsanlar ancak aile içi toplantılara yoğunlaştı. Müslüman aileler Ramazan’da namazlarını da evlerinde kılıyor. Gençlerin teravih sonrası dışarıda arkadaşlarıyla buluşmaları da etkilendi. Ramazan’da mahalle arkadaşlarıyla, akrabalarıyla yemek yemeye bayılan çocuklar da etkilendi. İşsizlik kaynaklı sorunlar maddi durumu iyi olmayan aileleri ekstra zora soktu. Genellikle yakın temaslı işlerde veya sipariş usulü çalışıyorlardı. Kısıtlamalardan ve sosyal mesafe kurallarından dolayı onlar da işlerini kaybetti.

Pandemi öncesine dönersek, Filipinler’de Ramazan Müslümanlar arasında nasıl yaşanıyordu? 

Pandemi öncesi, aileler genellikle iftar ve teravih sonrası nerede vakit geçireceklerini düşünüyorlardı. Tabii şimdi bu mümkün değil. Gençler çoğunlukla namaz için bir camiye gidiyor ve iftarlarını da arkadaş gruplarına göre belirliyorlardı. Ayrıca, pandemiden en çok da çocuklar etkilendi. Yakın çevrede dolaşıp harçlık toplayarak ıvır zıvır alırlardı. Bu zor zamanlarda onu da yapamıyorlar.  

Ramazan hep kalabalıkla bağdaştırılmıştır. Cemaatle namazlar, aile toplanmaları, teravih sonrası buluşmalar… Maalesef hepsi pandemi öncesinde kaldı.

Hiç Türkiye’de Ramazan geçirdiniz mi? Orada yaşanan Ramazan ile Türkiye’dekini mukayese edebilir misiniz?

Evet, Türkiye’de Akhisar, Manisa’da Hilaliye Kur’an Kursu’nda okudum. Birkaç yıl öğrenci olmak muhteşemdi. Türkiye’de insanlar öğrenmeye, eğitime ve ilim tahsil etmek isteyen talebelere büyük değer veriyorlar. Onlardan gördüğüm cömertliği başka yerde görmedim. Ayrıca oradaki kadar heyecanlı Ramazan da geçirmedim. Öğrenciler evlere davet edilir ve her gün iftarımız hane halkı tarafından karşılanırdı. Farklı ev sahipleri demek farklı yemekler ve sürprizler demekti. Çocuklar doğum günü hediyelerini açarken nasıl heyecanlanırsa, biz de misafirler olarak öyle, hatta daha fazla heyecanlanırdık.

Filipinler’de, dini ilimler okuyan öğrencilere önem verilir ve okullarında ya da akademilerinde iftarlar verilir. Öğrenciler genellikle güzel, göz doyuran iftarlar bulmakta zorlanıyorlar. Şansları yaver giderse, güzel yemekler için kuruluşların sponsor oldukları iftarlara katılabilirler.  

Türkiye’de yemek çeşitliliği çok fazla. Masalar donanıyor, akrabalar, misafirler masaları dolduruyor. Filipinler’de de benzeri olabiliyor. Yerel, geleneksel, Ramazan’a has bazı yemeklerimiz var.  

Türkiye’de özellikle de Ramazan ayında öğrencilerin varlığı ve ihtiyaçlarıyla ilgili genel bir farkındalık söz konusu. Filipinler’de ancak Müslüman yoğunluklu bölgelerde ya da yerel yöneticilerin Müslüman olduğu yerlerde bu duyarlılığa sahip insanlar görülebilir, o da çok az.  

Türkiye’de insanlar topluca İslam’ı yaşayabiliyorlar. Ramazan ritüellerini, ibadetlerini biliyorlar. Ancak, Filipinler’de işyerinde, okulda, hatta mahallede Ramazan uygulamaları nedeniyle zorluklar yaşayabilirsiniz. Çevremizdeki gayrimüslimlere pratiklerimizi açıklamak ve onlara da bildirmek zorundayız. Bu sayede işyerlerinde ve okullarda Ramazan’la ilgili bazı düzenlemeler, hatta tatiller yapılabiliyor. 

Filipinler’de sadece Ramazan’a has olan neler var? Örneğin özel uygulamalar ya da yemekler var mı?  

Birkaç uygulamamız var. Mesela teravih namazından hemen sonra, imam ya da müezzinler gece namazlarının bittiğini duyurur ve “oruca niyet”i çok güzel nağmelerle okurlar.  

Bizde davul yok ama camilerde uyandırma görevlileri megafonlarla insanları sahura kaldırırlar.  

Ayrıca, sahur vakitlerinde yankılanan iki özel ses vardır. Birincisi, radyodan ya da insanların okuyuşundan gelen Kur’an sesi. Diğeri ise, hem midemizi güldürecek hem gün boyu susuzluğumuzu giderecek tatlı bir yiyecek olan hindistan cevizinin soyulma ve elle öğütülme sesi. Yerel dillerde farklı isimleri olan, sadece Ramazan’da pişirilen pasung, bubuk, santan ve pek çok tatlı türümüz vardır.  

Gayrimüslimlerin Ramazan’a yaklaşımları nasıl? Yeterince bilgileri var mı? İbadetlerinize saygı duyuyorlar mı? 

İlkokul günlerimden beri oruç tutuyorum ve gayrimüslimlerden çok farklı tepkilerle karşılaştım. Samimi sohbetler yapmak güzel oluyor ve Müslüman olmayan çoğu insana zor görünen bir uygulamayı paylaşmak insana gurur veriyor. Genellikle Ramazan ibadetleri ve ritüellerine karşı ilgililer. Ülkedeki bazı Hristiyan mezheplerinin zaten cumartesi ve pazar günleri benzer oruç ibadetleri var. Bazı gruplardan da Müslümanlarla dayanışma amaçlı oruç tutanlar oldu. 

Peki toplu iftarlarınız oluyor mu? Oluyorsa nerede, nasıl oluyor? 

Toplu iftarlar okullarda ve üniversitelerde oluyor. Müslüman öğrenci kulüpleri öğrenci arkadaşları için iftar organize edebiliyor. Yine sosyal, insani yardım kuruluşları da fakirler ve yeni Müslüman olanlar yararına iftarlar ya da konferanslar düzenleyebiliyor.  

Biz de bu yıl –hem dindar hem seküler– daha fazla sayıda öğrenciye hizmet vermeye başlayınca, toplumda öğrencilerin ihtiyaçlarına dair bilinci artırmak istedik. Ramazan’da bir yetimhane seçerek oradaki öğrencilere 30 gün farklı, ekstra özel iftarlar vermeye başladık. Yeter ki çocuklar iftarın heyecanını hissetsinler.  

Filipinler’de Kadir Gecesi nasıl geçiyor?

Filipinler’de Kadir Gecesi çok önemli. Özellikle bu heyecan çoğu yerde Ramazan’ın son on gününde başlıyor. Sona yaklaştıkça her gece de yoğunlaşıyor. Farklı bölgelerde farklı uygulamalar görebilirsiniz. Camilerde halakalar, cemaatle teheccüd namazları, zikir ve tesbih namazı için toplanmak ve itikaf için camilerin hep açık olması gibi.  

Peki resmi bayram tatiliniz var mı? Bayram nasıl kutlanıyor?

Evet, birkaç yıl önce Filipinler’de dini bayramlar resmi tatil ilan edildi. (Hristiyan yönetiminde bir ülke olduğuna dikkatinizi çekerim). Tabii ki bayramlar büyük bir coşku ve heyecanla kutlanıyor. Her yerde beyaz kıyafetli insanlar görüyorsunuz. Evler ışıklar ve rengarenk süslerle süslenmiş. Maddi durumu iyi olmayan aileler bile renkli, eski perdeler kullanarak evlerini süslemeye gayret ediyor. Festival havası gibi. 

Yiyecek, içecek, tatlılar, ikramlar her yerde. Herhangi bir açık alandaki toplantıya direkt katılabilirsiniz ve memnuniyetle karşılanırsınız. Adeta Mevlana’nın şu sözünün bir göstergesi gibi: “Gel, ne olursan gel…” 

Çocuklar yeni giysiler giyiyorlar. Yani bizim toplumun yeni anlayışına göre, yeni yıkanmış ve parfüm sıkılmış giysiler bunlar. Kıyafetler saklanır ve sadece bayram için giyilir. Bazen iki bayramda aynısı giyilebilir. Ayrıca, bu günlerin en özel konukları ise çocuklardır. Zengin-fakir tüm hanelerde baş üstünde tutulurlar. Nereye gitseniz ağlayan ya da gözleri nemli kadınlar görürsünüz. Erkekler beyaz giyinir ve yüzlerinde yorgun tebessümle bakarlar. Elhamdülillah, ne güzel manzaralar. Allah bu manzaraları bizim toplumumuzdan ve dünyanın hiçbir yerinden eksik etmesin.

Ramazan’da imamların hutbelerinde konu ettikleri şeylerden de söz eder misiniz? 

Camiler Ramazan’da vaazlar ve hatırlatmalarla dolu olur. İftara dakikalar kala bile Ramazan’ın faziletleri, fakirlere yardım, kendinizle ve komşunuzla barışık olma, oruç kuralları ve hükümleri gibi konular ele alınır. Ayrıca imamlar ibadetler, yapılması ve yapılmaması gerekenler, Ramazan’da bilinç, sadaka ve zekatın önemi, teravih ve cemaatle namazın faziletleri gibi konulara değinirler.  

Bildiğim kadarıyla içinde bulunduğunuz Mindanao bölgesi Müslüman nüfusunun yoğun olduğu bir yer. Bu bölgede yaşayan Müslümanlar ülkenin kalanına kıyasla daha farklı şartlarda mı yaşıyor?

Gruptan gruba değişen bir diğer dinamik ise gayrimüslimlerin gösterdiği saygı ve hassasiyet. Bir yerde ne kadar çok Müslüman yaşıyorsa, farkındalık seviyesi o kadar yüksek oluyor.

Aslında buradaki bölgeler barındırdığı Müslüman nüfusa göre 3 gruba ayrılabilir. Bu ayrım genelde bölgedeki Müslümanların ibadet ve faaliyet seviyelerini de belirliyor.
Birinci grup bölgelerde, Müslümanlar çoğunluğu teşkil ediyor. Bu topluluklar genelde geri kalan Müslümanların refah seviyesini gözeterek çalışmalar yapıyorlar. Müslümanların ortalama sayıda bulunduğu bölgeler ise ikinci gruba koyulabiliyor. Müslümanların tamamen azınlık durumda olduğu üçüncü grup bölgelerde ise İslam’ı aktif olarak yaşamak daha zor. Cami inşaatı, ezan okutulması gibi talepler ancak uzun çabalar sonucu gerçekleşebiliyor.

Mesela, gençlerin cami seçtiklerini söylemiştiniz. Örneğin Manila’da da bu mümkün mü? O kadar çok sayıda cami var mı?

Evet. Maalesef Luzon ve Visayas adalarında durum farklı. Gençlerin cami seçme lüksü yok. Oradakiler ya kendileri cemaat oluşturuyor, ya da az sayıdaki caminin cemaatlerine dahil oluyor.

Filipinler’de Ramazan ayında camilerde özel programlar oluyor mu? Mesela son on günde itikaf uygulaması var mı? 

Camiler genellikle iftarlara ev sahipliği yapar. Bir de vaazlar Ramazan’da en çok beklenen faaliyettir. Büyük camilerde itikaf için de bölmeler olur. Yakınlarında varsa bu camilerde insanlar itikafa girerler. Bu tür bir cami yoksa, o zaman halk organize olup kendi küçük mescitlerinde itikaf şartlarını oluşturabilirler. 

Filipinler’de Ramazan ayında Müslümanların hayatında en belirgin değişiklikler nelerdir? 

Ramazan insanları değiştiriyor. Kısa ya da uzun süreli, ama illaki etki bırakıyor insanlar üzerinde. En çok çevre ve toplum bilincinde bir artış gözleniyor. Daha yardımsever ve cömert oluyorlar. Ramazan’ın geleceğini bildikleri için hazırlık yapıyorlar. Evdeki hazırlıklar malumunuz. Çocuklar da namaza hazırlık yapıyorlar ve ailece namaz kılmayı çok seviyorlar. Tüm ibadetler daha bir heves ve özenle yapılıyor. Daha çok namaz ve sadaka veriliyor. Çalışma koşulları da insanların imkanlarına göre düzenlenebiliyor. Ailelerin rutinleri değişiyor. Bebeğimin gece düzeni bile değişti bu Ramazan, elbette bizim de. 

“Elhamdulillah ala kulli hal.”

Diğer ülkelerdeki söyleşileri okumak için tıklayın: Ramazan Söyleşileri