Ramazan Söyleşileri: Zambiya’da Ramazan

Ramazan ayının farklı ülkelerde nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: Zambiya’da Ramazan

Sizi tanıyabilir miyiz?

İsmim İmran Dhalla, Zambiya’da doğup büyüdüm. Babam Zambiyalı bir Hristiyan, annem ise Arap kökenli Zambiyalı bir Müslüman. Annem ve babam ayrıldıktan sonra annem bir Hindu ile evlendi. Doğrusu, ben hep farklı dinlerin bir arada olduğu ortamlarda yetiştim ama elhamdülillah kendim İslam’ı tercih ettim. Elimden geldiğince de dinimi yaşamaya çalışıyorum.  Şu an üniversite eğitimimim için Çin’deyim, inşaat mühendisliği okuyorum.

İmran, Zambiyalı Müslümanlar için Ramazan ne anlam ifade ediyor?

Ramazan tüm Müslümanlar için çok çok özel bir ay, bu durum Zambiyalı Müslümanlar için de farklı değil. Zambiya’da yerli Müslümanların yanı sıra Hindistan kökenli, Arap kökenli Müslümanlar da var. Elbette her topluluk bu mübarek ayın gelmesini heyecanla bekler. Oruç tutmanın, ibadetleri artırmanın coşkusunu her Müslüman’da görmeniz mümkün.

Peki Ramazan ayı boyunca ne gibi etkinlikler yapılır, neler değişir gündelik hayatta?

Diğer aylara kıyasla Zambiya’da Ramazan ayında camiler dolup taşar, insanlar adeta camilere ve mescitlere akın ederler. Namazlar cemaatle kılınır. Yani Müslümanlar, namazını evde kılmaktansa, her fırsatta camiye gelir ve cemaate katılır. Teravih namazları sanırım en fazla hassasiyet gösterdiğimiz namazlar olur, kadınlar, çocuklar, erkekler hep birlikte camilere gelir. Camilerde daha fazla Kur’an okunur, imkanı olanlar bu ayda daha fazla sadaka verir. Dava faaliyetleri artırılır.

Günlük hayatta en çok değişen şey, insanların daha da dindarlaşmasıdır diyebilirim. Herkes İslami kurallara riayet etme konusunda hassaslaşır. Takva noktasında birbiriyle yarışırlar. Sanki imanı yeniden tazeleriz. Dediğim gibi, bunu en çok insanların camide daha fazla vakit geçirmesinden anlayabilirsiniz. Herkes daha fazla Kur’an okur, Kur’an’la olan ilişki güçlenir.

Hristiyan bir ülkede oruç tutmanın zorluğu var mı?

Bence Hristiyan bir ülkede oruç tutmak genel anlamda zor değil, hele Zambiya’da Ramazan Müslümanlar için hiç zor değil. Çünkü ülkemizde tüm dinler birbirine saygı gösterir. Ama yine de kişiler bazında bir takım zorluklar olabilir. İşverenin saygısız ve anlayışsız bir karakteri varsa, yada kişi yeni Müslüman olmuş ve ailesi bu durumdan rahatsızsa… Genel anlamda düşünecek olursam Zambiyalı bir Müslüman oruç tutarken pek fazla sorunla yüzleşmez diyebilirim.

Kadir gecesini nasıl geçirirsiniz?

Tüm Müslümanlar için çok önemli olan bu gecede bizler de ibadetlerimizi artırırız. Teravih sonrası, imkanı olan Müslümanlar itikafa da girerler. Camilerimizde itikafa girmek isteyenler için bir yer ayrılır. Müminler itikaf süresince Allah’ı daha çok zikreder, teheccüte kalkar. Bazı Müslümanlar son on gün itikafa girer. Bazısı normal hayatına devam ederken, ibadetlerini artırır. Kimi aileler Kadir gecesini de son on günü ailesi ile birlikte ibadet ederek geçirir.

Biraz da Zambiya’da Ramazan boyunca evlerde neler pişirilir onu konuşalım. Zambiya’nın meşhur yemeği “nshima” hariç, neler yapıyorsunuz?

Zambiya Müslümanları farklı kültürlerden geldiği için her evde farklı yiyecekler pişer. Yerli halk, pirinç ve mısır unu ağırlıklı beslenir. Nshimanın yanında bir sos, sebze yemeği yada tavuk tüketmeyi severiz. Hindistanlı Müslümanlar chapati, Biryani, samosa gibi yiyecekler tüketir. Araplar kendine özgü bir yemek kültürüne sahip, Güney Afrika’dan ve diğer Afrika ülkelerinden gelen Müslümanlar ise bambaşka şeyler pişirir. Beni sorarsanız, sahurda bir bardak su ve hurma yemeyi tercih ediyorum. İftarda da mümkün olduğunca hafif besleniyorum.

Gayrimüslimlerin Ramazan ayına bakışı nasıl? Size sorular soruyorlar mı?

Her gayrimüslimin tepkisi, algısı farklı. Kimi orucumuzu çok garip ve zorlayıcı buluyor ve nasıl bu kadar zor bir ibadetin üstesinden geldiğimizi soruyor. Cevabım şu yönde oluyor: “Biz Müslümanlar çok küçük yaşta bu ibadete alıştığımız için zorlanmıyoruz ve hem bu dünyadaki hem de öbür dünyadaki avantajlarına odaklanıyoruz.” Kimi gayrimüslimler ise keşke kendi dinlerinde de böyle kutsal bir ay olsa diye düşünüp bize imreniyor! Elbette hiçbir fayda görmeyip, gereksiz bulanlar da var, Allah (cc) hidayet versin. Ama evet çok soru soruyorlar, bizim dinimizdeki oruç ile kendi dinlerindeki orucu kıyaslıyorlar. Zambiya Hristiyanlarının oruçları, bağlı bulundukları kiliselerine göre değişiyor. Çok küçük bir kesim, bizim orucumuza yakın bir şekilde su bile içmeden tutarken, genelde diğerlerinin orucunda sıvılar serbest oluyor. Kimisi bir süre boyunca sadece et ve hayvansal ürünlerden uzak duruyor.

Müslüman olmayanları da iftar sofralarınıza davet ediyor musunuz? Yada camilerde verilen iftarlara katılabiliyorlar mı?

Ben zaten diğer dinlerle iç içe büyüdüğüm için soframda gayri Müslimleri görmeye alışkınım. Kimi camiler bu konuda çok açık, mutlaka gayrimüslimlerden de iftarlara katılan oluyor hatta sonrasında İslam’ı kabul edenleri bile görüyoruz. Ama genel olarak tüm Müslümanlar bu konuda açık değil, herkes sofrasına gayrimüslim davet eder diyemiyorum.

Ay boyunca yapılan hayır işleri ve diğer aktiviteler noktasında da sizden biraz bilgi alabilir miyiz?

Bu ayda çok sayıda hayır işi yapılıyor, yemekler servis ediliyor. Ramazan ayı boyunca, evinde iftar yapmaya gücü yetmeyenler için camilerde iftar düzenleniyor. Bazı camiler gıda paketleri de hazırlayıp ihtiyaç sahiplerine dağıtıyor. Hatta sadece gıda değil, kılık kıyafet, temizlik maddeleri ve diğer temel ihtiyaçları karşılamak için paketler hazırlanıyor ve dağıtılıyor. Kur’an’ı Kerim’ler de dağıtılıyor. İmamlar Müslümanları sadaka ve zekat konusunda bilhassa teşvik ediyor.

Nihayet bayrama geldik. Zambiya’da Ramazan bayramı nasıl karşılanır, neler yapılır?

Bayramdan bir gece önce Müslümanlar mahallelerindeki camide toplanır, namazlarını kıldıktan sonra hilali görmek için beklerler. Hilali görüldükten sonra bayram havasına gireriz. Bayram namazları yalnızca camilerde kılınmaz, daha da büyük alanlar tercih edilir ki herkes gelebilsin. Misal, benim mahallemde futbol sahasında kılarız.

Bir başka geleneğimiz de keçi yada koyun kesmektir. Kesilen hayvanın etini de elbette ihtiyaç sahiplerine veririz. Evlerde pişen yemekler yine toplumdan topluma değişiyor. Değişmeyen şey, herkesin bir araya toplanması ve birlikte yiyip içmesi olsa gerek. Zambiyalılar daha çok pirinç ve tavuk pişirirler. Somalililer keçi keser, pilav yapar. Tatlı olarak helva kavurur, çayla birlikte bisküvi ikram ederler.  Hint ve Pakistanlı Müslümanlar ise biryani başta olmak üzere en lezzetli yemekleri pişirirler. Yine onlarda da helva ve diğer bazı tatlılar yapılır, gelen misafirlere ikram edilir.