Semerkant Şehrinin Dünü ve Bugünü
Özbekistan Cumhuriyeti’nde bulunan Semerkant şehri, Asya’nın incisi, İpek Yolu’nun kalbi ve Timur İmparatorluğu’nun başkenti olarak biliniyor. Bugün hala Orta Asya’nın en önemli şehirlerinden biri olarak kabul edilmekte ve her yıl yabancı ziyaretçi çekmektedir. Ayrıca son zamanlarda en büyük uluslararası zirvelerden biri olan 2022 Şanghay İşbirliği Örgütü zirvesi bu güzel şehirde düzenlendi.
Tarihe bakıldığında Semerkant şehri, Orta Asya’nın ilk şehirlerinden biridir. Eski zamanlarda Afrasiab olarak biliniyordu. Şehir yıllar içinde Araplar, Persler, Samaniler, Karahanlılar ve Selçuklu Türkleri tarafından kontrol edilmiştir. Birçok ünlü tarihçi, seyyah ve hatta kral Semerkant’ı ziyaret ettiklerinde büyülenmişlerdir. Örneğin, Büyük İskender’in şöyle haykırdığı söyleniyor:
Semerkant’ın güzelliği hakkında duyduğum her şey doğru, sadece daha da güzel; hayal edebileceğimden daha fazla.
Semerkand halkı ile Doğu milletleri arasında bazı münasebetler bulunmaktaydı. Çin ile ilk ilişkiler Han Hanedanlığına kadar uzanıyor. Eski Çin el yazmalarına göre, Semerkant’ın güzel bahçelerini görünce oldukça etkilenmişler ve bu kaynaklarda Semerkant halkı “yetenekli tüccarlar” olarak nitelendirilmiştir. Ancak 1220’de Cengizhan Semerkand’a saldırdı ve şehrin çoğu yeri yıkıldı. Ünlü Arap bilim adamı ve kaşif İbn Battuta, bölgedeki Moğol istilasından sonra Semerkant ve Buhara’yı ziyaret etmiş ve notlarına göre Semerkant’ta çok fazla harabe varmış. Ancak İbn Battuta, Semerkand’ın güzelliğini görmekten büyülenmiş ve Semerkant’ı “şehirlerin en büyük ve en güzellerinden biri ve güzellikte en mükemmellerinden biri” olarak adlandırmıştır.
14.-15. yüzyıllar Semerkant’ın Altın Çağı olarak anılır. Bu dönemde Büyük siyasetçi, komutan Amir Timur (Batı’da Timurlenk olarak bilinir, 1336-1405) Timur İmparatorluğu’nu kurmuştur. Semerkant, 27 modern ülkenin topraklarını kucaklayan geniş imparatorluğun başkentiydi. Timur, Semerkand’ın ihtişamı ve güzelliği ile dünyadaki tüm başkentleri gölgede bırakmaya karar verdi.
Dünya medeniyetine paha biçilmez katkılarda bulunan büyük bir devlet adamı olarak Orta Asya ve Doğu’da saygı duyulan Emir Timur, İran, Irak, Suriye, Hindistan gibi ülkelerden en yetenekli mimarlarını Semerkant şehrine getirdi. Emir Timur döneminde devasa ve büyüleyici camiler ve medreseler inşa edildi. Süreç onun torunları tarafından devam ettirildi. Bibi-Hanım Camii, Uluğbey Rasathanesi, Uluğbey Medresesi ve Guri Emir Semerkant’ta Timurlular döneminde inşa edilen en ünlü yapılardır.
Bugün Semerkant, Özbekistan’ın 2. büyük şehridir ve şehir esas olarak tarihi ve modern olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Semerkant şehrin tarihi kısmı Afrasiab tepeleri ve Timurlu yapılarını, modern kısmı ise Sovyet binalarını ve son on yılda inşa edilen çeşitli yapıları içermektedir. Ancak şehir büyüyor. Örneğin Eylül 2022’de Semerkant’ta yeni bir uluslararası turizm merkezi açıldı. Ayrıca şehir, son 3 ayda iki büyük uluslararası zirveye ev sahipliği yaptı: Eylül’de 2022 Şanghay İşbirliği Örgütü ve Kasım’da TUO (Türk Ülkeleri Örgütü) Zirvesi.
Sonuç olarak, Semerkant şehri hakkında Fars ve diğer Asyalı yazarlar tarafından yazılmış yüzlerce şiir ve kitap olduğunu söylemek önemlidir. Şehir çok fazla tarih, pek çok krallık, imparatorluk ve sefer gördü. Bugün hala siyasi ve ekonomik olarak bölgenin en önemli şehirlerinden biridir. Orta Asya’yı ziyaret ederseniz, bu muhteşem şehri ziyaret etmeyi unutmayın.
Ben Semerkand, Özbekistan’dan Adkhamjon Janobiddinov. Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Wooster College’da okuyorum. Boş zamanlarımda tarih öğrenmekten ve makaleler yazmaktan keyif alıyorum.
