Ali Kuşçu: Gökyüzü Alimi
Tarihi süreç boyunca birçok alim gökyüzü hakkında ve astronomi alanında çalışmalar yaptı. Aralarından biri vardı ki hükümdarları ilmiyle kendisine hayran bırakıp onların himayesinde kıymetli işler yapmıştı. Bu yazımızda sizlerle birlikte Ali Kuşçu’yu ve ilmi serüvenini yakından inceleyeceğiz. Keyifli okumalar.
Ali Kuşçu’nun doğum tarihi net olmamakla birlikte 15.yüzyıl başlarında Semerkant’ta doğduğu tahmin ediliyor. Babası Uluğ Bey’in doğancı başı olduğu için kendisi de “Kuşçu” mahlasıyla anılır.
Dönemin hükümdarı ve aynı zamanda bir alim olan Uluğ Bey Ali Kuşçu’yla yakından ilgilenip kendisine matematik ve astronomi dersleri verdi. Uluğ Bey’in yanı sıra Kadızade Rumi’den de çeşitli dersler aldı. Semerkant’ta temel dersleri aldıktan sonra Ali Kuşçu eğitimine devam etmek için farklı şehirlere seyahat etti. Başta astronomi ve matematik olmak üzere kelam, dil ve riyazi ilimler alanlarında da dersler gördü. Gittiği şehirlerde aldığı eğitimin ardından Uluğ Bey’in desteği Çin’e gitti. Çin’den edindiği bilgilerle dünyanın yüz ölçümünü yaptı.
Ayasofya Medresesi’nin Müderrisi
Uluğ Bey’in öldürülmesinden sonra dönemin siyasi belirsizliklerinden dolayı Semerkant’tan ayrılan Ali Kuşçu elçi olarak Fatih Sultan Mehmet’in huzuruna geldi. Ali Kuşçu’nun ilmine hayran olan Fatih kendisini elçilik görevi bittikten sonra Ayasofya Medresesi’ne müderris olarak atadı. Ali Kuşçu’nun bu göreve gelmesi Osmanlı döneminde durgun olan bilimsel çalışmalara canlılık getirdi.
Ali Kuşçu müderrislik yaptığı döneme baktığımızda bu dönemde astronomi ve matematik alanında önemli çalışmalar yaptı. 60 derece olarak bilinen İstanbul’un boylamını düzeltip 59 derece, enlemini de 41 derece olarak tespit edip doğruladı.
Ali Kuşçu himayesinde çalıştığı Fatih’e “el-Muhammediyye fi’l hisab” adlı matematik eserini takdim etti. Eser rakamlar, kesirli sayılar, karekök gibi konuları içeriyordu. Fatih bu eseri çok beğendi ve Ali Kuşçu’yu takdir etti. Fatih Sultan Mehmet’e ithaf ettiği bu eser daha sonra Osmanlı medreselerinde matematik ders kitabı olarak okutulmaya başlandı. Astronomi ve matematik alanında yazdığı diğer eserler de Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutuldu. Ali Kuşçu 1474 yılında İstanbul’da vefat etti.
Astronomi ve matematik alanında ses getirecek çalışmalar yaptı, sonraki alimlere kaynak olacak eserler kaleme aldı. Çeşitli güneş saatleri tasarladı ve gezegen modelleri gibi konular üzerine çalıştı. Ali Kuşçu’nun verdiği dersleri yalnızca öğrencileri değil dönemin bilim insanları da yakından takip etti. Semerkant’tan İstanbul’a gelmesiyle Osmanlı’daki bilimsel faaliyetlere hareketlilik geldi. Çünkü Ali Kuşçu İslam dünyasındaki matematik ilmini Osmanlı’ya taşıyan kilit isimdi.
Kaynakça
Türkiye Diyanet Vakfı. (2000). Ali Kuşçu Maddesi. (Cengiz Aydın, Dü.) TDV İslam Ansiklopedisi
Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Bilim Tarihi bölümü mezunuyum. Aynı zamanda yine Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Geleneksel Türk Sanatları son sınıf öğrencisiyim. Çeşitli bloglarda kültür ve tarih alanlarından yazılar yazıyorum.
