Ramazan Söyleşileri: Somali’de Ramazan

Ramazan Söyleşilerimizin bugünkü konuğu Somali’li Müslüman Abdullahi İbrahim Janay. Bize Somali’de Ramazan nasıl geçiyor, karşılama ve bayramlarıyla birlikte anlattı. Sizlerle paylaşıyoruz.

Bize kendinizi kısaca tanıtır mısınız?

İsmim Abdullahi İbrahim Janay. Somaliliyim. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesinde doktora öğrencisiyim.  

Somali’de Ramazan ayını nasıl karşılıyorsunuz?

Somali,  takvimi takip etmek yerine hilali gözlemlemeyi tercih eden ülkeler arasında. Din adamları hilali gördüğü zaman oruca niyet ediyoruz. Somali’de imkanı olanlar zaten her ay kuru gıda alma alışkanlığına sahiptir. Ramazan ayı gelmeden de yine bazı kuru gıdalar alınır, yapılacak yemekler için kolaylık sağlanmış olur. Sanırım en çok hurma alınıyor, çünkü orucumuzu su ve hurma ile açmayı tercih ediyoruz.

İnsanların hayatlarında Ramazanın gelmesiyle birlikte neler değişiyor?

Müslümanlar kesinlikle birbirini daha fazla gözetiyor. Yani muhtaç olanlara daha fazla ilgi gösteriyoruz onları asla unutmuyoruz ve maddi olarak destek olmaya çalışıyoruz. İbadetlerimiz bu ayda artıyor, insanlar vaktinin çoğunu camilerde geçirmeye çalışıyor. Oruçla birlikte oluşan manevi hava tüm ülkeyi sarıyor.

Camilerin durumu nasıl? Somali’de Ramazan ayına özel dersler ve faaliyetler düzenleniyor mu?

Evet, namazlar cemaatle kılınıyor. Beş vakit farz namaz dışında, teravih ve teheccüt namazları mübarek Ramazan ayı boyunca camilerde kılınıyor. İslam Merkezlerinde sadaka ve zekat toplanıyor, bağış toplanıyor ve muhtaç insanlar için yemek hazırlığı yapılıyor. İftarlar veriliyor.

Yıl boyu yapılan derslere Ramazan ayında, oruç ve benzeri konular ekseninde şekillenen dersler ekleniyor. Camilerde Kur’an tilaveti yarışmaları düzenleniyor. Okullar ve bölgeler arası bilgi yarışmaları düzenleniyor ve bu yarışmalar televizyonda, radyolarda yayınlanıyor.

Muhakkak Somali Müslümanları Kadir Gecesine elinden geldiğince ihtimam gösteriyordur. Nasıl geçiyor bu kutlu gece ülkenizde?

Haklısınız, Somali halkı Kadir Gecesini ihya etmek için çok çaba sarf ediyor. Son on günde ibadetler artıyor, camilerde daha fazla vakit geçiriliyor.  Kadınlar için bazı camilerde ayrı bir bölüm var, onlar da son on gün camilere akın ediyor. Çocuklar bazen anne babalarıyla, bazen de abla ve abileriyle camiye geliyorlar.

İtikafa girenler oluyor mu?

Son on günde itikafa girenler var ama yaygın bir uygulama olduğunu düşünmüyorum. Camilerde itikaf için ayrılmış bir alan yok lakin isteyen kendisi için caminin bir kısmında kendi imkanlarıyla böyle bir yer oluşturabiliyor.

Somali’nin fakir bir ülke olduğunu biliyoruz. Somali’de Ramazan boyunca, sivil toplum kuruluşları ve hayır kurumları ne gibi çalışmalar yapıyor?

Genellikle durumu iyi olan insanların yaptığı bağışlar sayesinde, iftarlar düzenleniyor. Yiyecek yardımları yapılıyor. Yani devlet ve belediyeler toplu iftar düzenlemiyor, bu iş gönüllülere kalıyor. Ve Türkiye’deki sokak iftarları şeklinde değil. Belli yerlerde düzenleniyor. Muhtaç insan çok, keşke hepsine ulaşılabilse. Yıl boyu yapılan çalışmalar elbette Ramazan ayında hız kazanıyor ve daha fazla insanın karnı doyuyor.

Devlet Ramazan süresince çalışma saatlerine yahut okul saatlerine bir düzenleme getiriyor mu?

Devlet bu noktada bir düzenleme yapmıyor ama özel kurumlar istedikleri değişikliği yapabiliyor. Okullar ve kurumlar kendi içlerinde değişiklik yapabiliyor ama çok büyük bir değişim olduğu söylenemez.

Somali’de Ramazan ayına özel yaptığınız yiyecekler var mı?

Sambus ve bur adı verilen hamur işlerini yapıyoruz. Balık bizim sofralarımızın ayrılmaz parçası. Ama Ramazan ayına özel çok yiyeceğimiz yok. Anjero dediğimiz bir ekmek türü var, diğer zamanlarda kahvaltıda tükettiğimiz bir yiyecek ama Ramazan ayında iftarda sofrada oluyor.

Normalde çayı ve kahveyi şekerli içeriz ama iftar sofrasında hurma olduğu için kahveyi şekersiz tüketiyoruz. Siz Türkler iftardan sonra çay ve kahve tüketiyorsunuz bizde durum tam tersi. Hatta biz bazen orucu kahve, su ve hurma ile açıyoruz.

Yiyeceklerden daha önemlisi bir araya gelmeye çalışıyoruz, Müslümanlar iftar sofralarına yalnız oturmak istemiyor. Muhakkak davetler veriliyor hatta imkan buldukça kalabalık sofralar oluşturuyor toplu iftarlar veriyoruz.

Uzun zamandır Türkiye’de yaşadığınıza göre Ramazan ayında ülkenizde ve Türkiye’de mevcut farklılıkları gözlemlemişsinizdir. Nelerdir bunlar?

Elbette, iki ülke arasında fark var. Misal Somali coğrafi konumundan dolayı iki saat daha az tutuyor orucu. Somali’de Ramazan boyunca restoranlar ve benzeri mekanlar resmi olarak kapatılır. Aksini yapan cezalandırılır. Toplum oruç tutmayan bir yetişkini kabul etmez. İster sağlık sebebiyle ister başka sebeple olsun, oruç tutmayan kişi toplum içinde yiyip içemez. Buna kimse müsamaha göstermez.

Son olarak Somali’de Ramazan Bayramı’nı nasıl kutladığınızı soralım.

Bayram çok özel bir zaman. Sabahın erken saatlerinde Bayram namazı ile gün başlar. Kadın, erkek, çocuk herkes en güzel elbiselerini giyinir. Namaz sonrası aileler tatlılar yer, kahvaltıda toplanır. Akrabalar ve dostlar ziyaret edilir. Çocuklar yeni elbiselerine sevinirler. Sokaklarda oyuncaklarıyla oynayan bir dolu çocuk görürsünüz. Büyükler küçük çocuklara bayram harçlığı verir. Halka açık alanlarda bayram kutlamaları düzenlenir ve katılım fazla olur. Bu kutlamalarda geleneksel danslar yapılır. Gençler sahillerde oturur ve bir ay süren oruç sonrası, buralarda yiyip içerler.