Güney Afrikalı Müslümanlar Yıllar Sonra Türkiye Vatandaşı Oldu
İslam; kardeşliğin hüküm sürdüğü, adaletle siyaset yürüten, yalnızca Hakk’ın ve hakikatin önünde boyun eğen bir devlet anlayışını ortaya koyar. Tarih ise, İslam’ın haykırdığı barış devleti için çalışan Müslüman hükümdarlarla, mücahitlerle ve âlimlerle doludur. İşte Ebu Bekir Efendi de, İslam’ın bu yüce ahlakını anlatma çabasını üstlenen âlimlerimizden biriydi.
Sultan Abdülaziz tarafından Güney Afrika’ya, oradaki çürümüş imanı diriltmek ve irfanı doğrultmak için gönderilen Ebu Bekir Efendi, ardında İslam’a olan hizmet ve muhabbetinin yanı sıra, onun izinden giden torunlarını bıraktı. Soy bağlarını resmen yeniden kurmak isteyen ve hâlâ “Effendi” soy ismini taşıyan 15 torunu, Türkiye vatandaşı olmak için başvuru yaparak TC kimliği ve pasaportu talebinde bulundu. Pretorya Büyükelçisi Elif Çomoğlu Ülgen, bu talebin kabul edildiği haberini sosyal medyadan şu şekilde duyurdu:
“100 yıldan fazla süren bu ayrılığın telafisine şahitlik ettiğimiz ve ülkemizle Güney Afrika Müslümanları arasındaki güçlü bağın köklerini kuran Ebu Bekir Efendi’nin hatırasını layıkıyla yâd edebildiğimiz için gururluyuz, mutluyuz. Hayırlı olsun!”
Dedelerinden kalan zengin miras, topraklara olan vefa ve fedakârlıkla edilen veda, müjdeyle sonlandı. Bu müjdeyi onlara armağan eden Ebu Bekir Efendi’nin Ümit Burnu’na uzanan kalbi çalışmalarının hikâyesi ise bilinmeye değer.
Bir Köprü Misali Ebu Bekir Efendi
Ebu Bekir Efendi’nin soyu aslen bugünkü Irak’ın Kürdistan bölgesini kapsayan Osmanlı’nın Şahrizor Eyaleti’ndendi. Burada aldığı ilk medrese eğitiminin ardından babasının vefatı üzerine İstanbul’a geldi. İstanbul’da beş yıllık bir eğitimden sonra Bağdat’a döndü ve daha sonra ailesiyle göç ettiği Erzurum’a yerleşti. 1862’de Erzurum’da yaşanan kıtlık dolayısıyla İstanbul’a, hükümetten yardım istemeye geldi. Bu ziyaret esnasında Ümit Burnu’ndaki Müslümanlara dini dersler vermekle görevlendirildi.
Güney Afrika‘ya ilk Müslümanlar, 18. yüzyılda sömürge rekabetindeki yükselişin beraberinde Hollandalılar tarafından getirildi. Doğu Hint Adaları’ndan Ümit Burnu’na mahkûm edilen bu Müslümanlar; kendi kültürlerinden ve dinlerinden uzaklaşmaya zorlandı. Bu durum çeşitli dil, din ve gelenek çatışmalarını doğurdu. Güney Afrika bu vaziyetteyken İngiliz hakimiyetine girdi ve dönemin İngiliz Kraliçesi Victoria bunu sonlandırmak için Müslümanların lideri gördüğü Osmanlı padişahı Abdülaziz’e bir mektup yazdı. Bunun üzerine Ümit Burnu’nda İslami düşünce ve kültürü öğretmekle, cemaatler arasındaki dini ve sosyal anlaşmazlıkları çözmekle sorumlu Ebu Bekir Efendi, 1863 yılında Güney Afrika’ya vardı. Bölgedeki İngiliz genel valisi ve yerel Müslümanlar tarafından büyük ilgiyle karşılandı, hayatını halkın din eğitimine adadı. Ümit Burnu’na vardıktan sadece 15 gün sonra şehirde bir okul kurdu ve 20 gün içinde 300’den fazla öğrenciyi okula kaydettirdi. Kuran’ı, Arapça ve Türkçe’yi öğretti, derslerinde dini kitaplar okuttu. İnsanlarla daha etkili iletişim kurabilmek için İngilizce ve yerel Hollandaca’yı -Hollandaca ve Malayca karışımı- öğrendi. Ayrıca halka vaazlar verdi ve çevre illerdeki Müslümanlara yardım etmeye gitti.
Ebu Bekir Efendi çok sayıda önemli dini kitabı hızla, öğrendiği yerel dillere çevirdi. Ayrıca Arapça ve Hollandaca kitaplar yazmaya başladı. Bunlardan en önemlisi “Beyanü’d-Din” idi. Bölgenin yerel dilinde yazılan en eski ve en kapsamlı dini eser olan “Beyanü’d-Din” oryantalistlerin ilgisini çekti ve Mia Brandel-Syrier tarafından İngilizceye “İslam’ın Dini Görevleri” olarak çevrildi. Âlim, önce Hollandalı biriyle, daha sonra ünlü kâşif Kaptan James Cook’un akrabası Jeremiah Cook’un kızıyla evlendi. İkinci evliliğinden altı çocuğu oldu ve çocuklarını hassasiyetle yetiştirdi. Böylece çocukları Ümit Burnu’nda babaları gibi önemli faaliyetler yapmaya devam ettiler.
Ebu Bekir Efendi’nin gayret ve teslimiyetiyle sonraki nesillere uzattığı elin karşılık bulması ve gereğinin yapılmasıyla kazanılan vatandaşlık şüphesiz hepimize ait, asil bir mutluluk.
