Ramazan Söyleşileri: Afganistan’da Ramazan

Farklı ülkelerde mübarek Ramazan ayının nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: Afganistan’da Ramazan

Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?

İsmim Abdulcelil Alpkıray. Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimimi Erciyes Üniversitesi’nde tamamladım. Ürdün’de bir süre araştırma yapmak üzere bulundum. Ülkemizin farklı şehirlerinde çalıştım. Bunun yanında, Afrika’dan Balkanlara, Arap dünyasından Orta Asya’ya birçok ülkede insani yardım, kültürel ve akademik faaliyetlerde bulunmak nasip oldu. Son olarak dört yıldır Afganistan’dayım. Afganistan’da ülkemiz, milletimiz ve ümmet-i Muhammed’in hizmetinde olmaya gayret ediyoruz. Rabbim Müslümanların hizmetinde bizleri daim eylesin.

Pandemi ile birlikte Ramazan nasıl geçiyor? Pandemi döneminde Afganistan’daki Müslümanların hayatında ne değişti?

Açıkçası Afganistan’da pandemi yok. Ve hayat her zamanki gibi normal seyrinde devam ediyor. Covid-19 ilk ortaya çıktığında dünyadaki algının da etkisiyle insanlar bir süre evlere kapanmaya çalıştı. Ancak bu durum 2020 yılı nisan-ağustos aylarında sürdü. Eylül ile birlikte hayat normale döndü. Bu sürede camilerde ibadetler hiç aksatılmadı. Cuma namazları devam etti. Geçen seneki Ramazan ayında insanlar, camilerde teravih namazlarını mesafe hassasiyeti gözetilerek kıldılar. Maske kullanımı nerdeyse hiç olmadı. Bu sene ise zaten her şey normal seyrinde ve Covid-19’a dair herhangi bir tedirginlik yok.

Peki bunun sebebi nedir?

Bana kalırsa, toplum ilk dönemlerde dikkatsizlik nedeniyle tamamen hastalandı. Covid-19 olmayan kimse kalmadı. İyileşen iyileşti, ölen öldü. Zira ülkenin sağlık şartları ne test yapmaya ne de hastalığı tedavi etmeye müsait idi. Hastalananlar dahi hastaneye gitmeden evde bitkisel çaylarla kendi tedavisini uyguladı. Aynı şekilde biz de ailecek evde Covid-19 geçirdik ve bitkisel çaylarla tedavimizi kendimiz yaptık. Halihazırda ülkede hasta kalmadığı gibi hastalık da kalmamış durumda.

O halde pandemi yoksa Ramazan nasıl yaşanıyor Müslümanlar arasında, neler yapılıyor Ramazan ayında?

Ramazan ayının ilk günü ülkede resmî tatil olarak ilan edilir. Ramazan’ın gelişi tatlı bir telaş ile karşılanır. Çarşı pazar alışveriş yapanlarla doludur. Ekonomik durumlar kötü de olsa herkes imkanları nispetinde bir hazırlık yapmaktadır.

Ne gibi hazırlıklar yapılıyor?

Bunların başında yemekler geliyor. Ramazan sofrası diğer sofralardan farklı olmalıdır. Ayrıca buradaki sahur sofrası ülkemizdekine göre farklılık arz ediyor. Sahurda genellikle pirinç pilavı yenir. Bunun sebebini sorduğumuzda, tok tuttuğu için tercih edildiğini söylüyorlar. Özellikle pilav, ülkenin adı ile meşhur olduğundan her zaman sofranın vazgeçilmezidir. Özbek pilavı, Türkmen pilavı, Afgan pilavı ve Kabûlî gibi farklı isimleri var. İftar sofralarında ise pilavın yanında sebze çorbası, mantu, bolani ve sembuse gibi yöresel yemekler olur. Bu yemekler her zaman var olan yemekler. Ancak Ramazan ile birlikte sofraları zenginleştiren unsurlar olarak karşımıza çıkıyor.

Mantu yemeği, ülkemizdeki mantı yemeğinin bir benzeri, tanesi bir kaşığa tekabül eden büyüklükte ve içinde et olan bir yemek türüdür. Özbekistan’da bilinen bir yemektir. Bolani ise gözleme türü bir yemek. Patatesli, soğanlı ve etli olmak üzere farklı türleri var. Sembusek, hamurun üçgen olarak katlandığı ve arasında et, soğan ve baharatın olduğu hamur işi yemeğidir. Ülkemizde bazı yörelerde bilinen bir yemektir.

Günlük hayat nasıl orada? Sosyal hayata dair neler söyleyebilirsiniz?

Ramazan ayında hayat, sahurdan başlar. Sahur sonrası çarşı pazar, okullar, resmi kurumlar erken saatlerde işe başlarlar. Hatta Ramazan nedeniyle okulların ders saatleri değişir. Diğer zamanlarda saat 07:30-08:00 gibi saatlerde dersler başlarken Ramazan ayında ders saatleri 06:00’ya alınır. Öğleden sonra erken vakitte herkes evinin yolunu tutar. İftar sonrasında caddeler yeniden kalabalıklaşır, herkes teravih için camilere akın etmeye başlar.

Camilerde Ramazan’da ne gibi farklılıklar oluyor?

İftar saatinde okunan ezan ile camilerde sular içilip hurmalar yenildikten sonra akşam namazı kılınır. Namaz sonrası iftar, evlerde yapılır. Toplu iftarlar ve misafirliklerde, oruç açıldıktan sonra. Namaz kılınır, namaz sonrası asıl yemeğe geçilir. Yatsı ezanının okunması ile birlikte camiler dolar taşar. Teravih namazları birçok İslam ülkesinde olduğu gibi burada da hatimle kıldırılır. Hatimle namaz kılınmayan cami yoktur. Eğer cami imamı hafız değilse, mutlaka bir hafız bulunur ve teravihin bir hafız tarafından hatimle kıldırılması sağlanır. Hafız için de cemaatten toplanan paralar ile harçlık verilir. Afganistan’da yatsı namazı öncesi ülkemizde yapılan vaaz uygulaması yoktur. Vaazlar daha çok sabah namazı sonrası yapılmaktadır. Zira Ramazanda hayat sahurdan sonra başlar.

Bu vaazlarda ne konular işlenir?

Sabah namazı sonrasında yapılan vaazların içeriği Kur’an tefsiridir. Camilerde yapılan tefsir derslerinin asıl muhatabı medrese öğrencileridir. Ancak dileyen herkes katılabilir. Arife gününe kadar Kur’an’ın bütün tefsiri yapılır. Ve arife günü yapılan merasim ile tefsir dersi sona erer. Ülkemizde yapılan mukabele tarzı bir uygulama bulunmamaktadır. Ancak camilerde, herkes bolca Kur’an okur.

Son olarak, Afganistan’da bayramlar nasıl geçer?

Bayram namazlarını bizim ülkemizdeki gibi sabah erken vakitte kılmazlar. Malum bizde güneşin doğuşundan 45-50 dakika sonra kılınırken burada yaklaşık 2-3 saat sonra kılınır. Camiden camiye göre değişse de genellikle saat 8 ile 9 arasında kılınır. Öğle namazından sonra herkes birbirini ziyarete gider bayramlaşmak için. Evlerde sofralar, tatlılar, içecekler ve çerezler olur. Bunlara ek olarak genelde misafire ikram edebilmek için yeşil çay hazır olur. Burada Türkiye’nin aksine siyah çay pek tüketilmez. Onun yerine yeşil çay tüketirler.

Ayrıca bayramın birinci günü dışarıda kadınlar olmaz. Sadece erkekler bayramlaşmaya ve ziyaretlere gider. Bunun sebebi de, ev ziyaretleri olduğu için evde hanımlar sofra hazırlamakla meşguldür. Daha çok ikinci gün hanımlar birbirini ziyarete çıkarlar. Bizdeki gibi mezarlık ziyaretleri yapılır, dualar edilir. Çocukların sevinci en çok görülmeye değer şeylerden biridir. Bayram havasını en çok onlar hisseder. Tıpkı bizdeki gibi kapı kapı dolaşıp şeker toplarlar.

Diğer ülkelerdeki söyleşileri okumak için tıklayın: Ramazan Söyleşileri