Ramazan Söyleşileri: İtalya’da Ramazan

Farklı ülkelerde mübarek Ramazan ayının nasıl yaşandığını ele aldığımız Ramazan Söyleşileri serimizin bu seferki konusu: İtalya’da Ramazan

Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?

İsmim Kübra Saban, aslen Çorumluyum. 5 yaşında İtalya’ya geldim. İlkokul, ortaokul, lise eğitimimi burada aldım. Daha sonra İtalya’da ticari liseden mezun olduktan sonra Marmara İlahiyat Fakültesi’ni kazandım. İstanbul’a okumaya geldim. Ailem ve ben İtalya’nın Modena şehrinde yaşıyoruz.

Bize biraz İtalya’dan bahsetmek ister misiniz? İtalya’nın bir Türk Moena adında bir Türk köyü varmış onunla ilgili bir bilginiz var mı?

Farklı bölgelerde ırkçı eğilimler olsa da aslında benim bulunduğum şehir ırkçı bir yer değil. Genel olarak burada tesettürlü olmaya izin var. Fransa’da bu böyle değil mesela. Orada okullarda örtünmek yasak. Burada Vatikan ve Papa’nın bulunması önemli bir faktör. Ayrıca Meryem Ana’dan yola çıkarak tesettüre saygı duyuyorlar. İtalya’nın yemekleri güzel ve çok iyi insanları var. Ben İtalya’nın güneyinde yaşıyorum. Burada yaşayan İtalyanları daha çok Türklere benzetiyorum. Çünkü onlar da bizim gibi sosyaller. Örneğin mahallede çocukların oynamasına kızmıyorlar. Ve kesinlikle donuk insanlar değiller. Benim yaşadığım şehirde yabancılar çok fazla. Bundan dolayı belki de hiç dışlanma yaşamadım.

Moena’ya gelecek olursak bu Türk köyünü ben de birkaç yıl önce yeni keşfettim. Daha önce duymamıştım. O da İtalya’nın kuzeyinde bulunan bir köy/mahalle. Buraya zamanında Osmanlı’da savaşan, Hasan diye bir adam savaşta düşmandan kaçarken sığınmış. Köy halkı zamanla bu kişinin aslında güçlü ve yardımsever biri olduğunu görünce ev sahipliği yaparak kendisini misafir etmişler. Zamanla bu köye yerleşen Hasan Bey, İtalyan bir hanımefendi ile evleniyor. Ancak kendi kültürünü ve geldiği yeri unutmuyor. Moena’da yaşayan halka Osmanlı kültürünü öğretiyor. Böylece zamanla Moena Türk köyü diye anılıyor. Senede bir günü yaz aylarında, bu köyde festival yapıyorlar. Bu festivalde Osmanlı zamanının geleneksel kıyafetleri giyiliyor. Ve Türk bayrakları asılıyor. Moena Türk köyü olarak anılmış ama orada Türkçe konuşulmuyor. Bu festivalleri sadece gelenek olarak kalmış. Hasan Bey’in torunları ise hâlâ bu köyde yaşamaktalar.

İtalya’da yaşayan Müslümanların genel durumu nasıl? Pandemiden dolayı İtalya’da Müslümanların hayatında neler değişti?

İtalya genelinde camiler var ancak bunların çoğu Araplara ait. Hutbeler Arapça okunuyor. Türkler ise Arapça anlamadıkları için bu camilere gitmiyorlar. İtalya genelinde Türk camileri parmakla sayacak kadar az. Bundan dolayı camilere sık sık gidilemiyor. Ancak hafta sonları camide toplanmak mümkün oluyordu. Mesela benim yaşadığım yerde bize en yakın cami 30 km uzaklıkta.

Pandemi döneminde her cami gibi bize en yakın olan camimiz de kapandı. Pandemiden öncede restorasyondan dolayı gidemiyorduk maalesef. Tabii ki pandemi Müslümanları da etkiledi, cuma namazları açısından özellikle. Evlerde zaman zaman mevlit ve Kur’an okutulurdu. Bu gibi etkinlikleri de artık yapamıyoruz. Bu arada cami denince okuyucunun zihninde Türkiye’deki gibi camiler canlanmasın. Burada cami dediğim minaresi olmayan ve dernek adı altında açılmış mescitler oluyor. Bu mescitler ise eski mekanların cemaatin yardımı ile satın alınması suretiyle inşa edilmiş.

Önceden helal et mamulleri bulmakta zorlanıyorduk ancak şimdi yavaş yavaş helal kesim çoğalıyor.

Biraz da pandemi öncesindeki zamana dönelim. Normalde İtalya’da Ramazan nasıl yaşanır Müslümanlar arasında? Bu konuda neler söyleyebilirsiniz?

Genelde Müslümanlar birbirlerine yakın yerlerde mesela aynı kasabada yaşıyorlar. Böylece Ramazan ayları birlikte iftar ziyaretleri ile geçiyordu. Tabii camilerde de iftar veriliyordu. Ama sanırım pandemi döneminde bu olmadı. Bizim Ramazan ayımız çok dolu ve coşkulu geçerdi. 15 gün biz birilerini davet ederdik, 15 gün de başkalarına davet edilirdik. Sofralarımız çeşit çeşit olurdu çok şükür.

Türkiye’de hiç Ramazan’ı tecrübe ettiniz mi? İki Ramazan’ı kıyaslayacak olursanız neler söyleyebilirsiniz? 

Geçen yıl pandemi sebebiyle Ramazan ayını Türkiye’de geçirdim. Ondan önce 12 yaşımdayken yaz tatiline denk gelmişti Ramazan. O zaman yine Türkiye’deydim. Geçen yıl nasıl geçti diyecek olursanız, Ramazan coşkusunu pek hissedemedim diyebilirim. Bunun da asıl sebebi pandemiydi. Çünkü Ramazan benim için davet ve beraber iftar açmak demekti. Ama bu defa kimseye gidemedik, kimse de bize gelemedi.

İtalya’da Ramazan’a özel olarak yapılan bir şeyler var mı? Biraz ilginç bir soru olacak ama İtalya’da yaşayan Müslümanlar arasında pizza veya tiramisu dağıtımı olur mu mesela?

Aslında Ramazan’da değil de bayramlarda oluyor bu tarz farklı yemekler. Annem evde baklava yapardı. Ramazan’a özel ise eskiden bir pideci vardı. Şehir şehir gezip pide dağıtıyordu, ama şu an bu yok. Tiramisu gibi İtalyan tatlılarını da çok nadir yaparız. Daha çok Türk mutfağı hâkim.

Burada ezan okunmadığı için imsakiye ile takip ederiz sahur ve iftar saatlerini. Televizyondan da sahur veya iftar programları açıyoruz. Böylece buradan ezanı dinliyoruz ve Türkiye’de okunan ezanları takip ediyoruz.

Buraya kadar Müslümanlardan bahsettik peki gayrimüslimlerin Ramazan’da size yaklaşımı nasıl? Saygı duyuyorlar mı?

Şöyle ki son üç yıl da Ramazan’ı okulda geçirdim ve genelde Müslüman olmayan arkadaşlarım çok saygılıydılar. Bazen Ramazan dışında da oruç tutuyordum. Ve onlara “Bugün niyetliyim.” diyordum. Biz sınıfça kendi aramızda böyle sık sık yemek ziyafetleri yapardık. Onlar da niyetli olmadığım günlere denk getirirdi bu yemek ziyafetlerini. Oruç tuttuğum zaman hocalarım beni sözlüye kaldırmıyorlardı yorgun olurum diye. Karşımda yemek yemiyorlardı. Yiyecekleri zaman da benim sınıfta olmadığım zamanları kolluyorlardı. Bu şekilde saygı duyduklarını çok iyi bilirim. Bu benim çevremde böyleydi ama tabii saygı duymayanlar da olabiliyor. Aslında onlar da bizi anlıyorlar. Çünkü onların da Paskalya’da oruç ibadetleri var. Her ne kadar bizim oruç ibadetimize birebir benzemese de en nihayetinde bazı benzerlikler var. Onların oruç ibadetinde sahur iftar yok. Ama belirli bir süre yeme-içmeden vazgeçiyorlar.

Gayrimüslim arkadaşlarından iftara davet ettiğiniz oldu mu?

Ramazan ayım yoğun geçtiği için öyle bir şey olmadı. Ama bir defasında gayrimüslim arkadaşım diyetisyene gitmiş. Diyetisyen ona bir gün oruç tutacaksın demiş. Ve sadece su içmeye izin vermiş. Sonra arkadaşım derste yanıma geldi. Ve “Senin oruç tutmanı anlayabiliyorum. Aynı zamanda da ne kadar sağlıklı olduğunu görmüş oluyorum.” dedi. Ben de o an anladım orucun farklı hikmetlerinin olabileceğini. İşin önemli olan kısmı ise bunu ben ona anlatmadım, o bana anlattı. Böylece Müslüman olmayan bir kimseden kendi oruç ibadetimle ilgili bir şey öğrendim. Dediğine göre oruç ile vücuttaki bütün pislikler arınıyor, yediğin içtiğin ona göre dengeleniyormuş.

Kadir Gecesi’nde neler yapıyorsunuz nasıl kutlanıyor?

Pandemide pek mümkün değil ama normalde camide hoca hutbe veriyor, namaz kıldırıyordu. Hatta çevre şehirlerinden insanlar geliyordu. Eğer bu gece hafta sonuna denk geliyorsa, Müslümanlar camide daha kalabalık olurdu. İstek olunca hanım hocalar da çocuklara yönelik program yapıyordu.

Geldiğin bölgede Ramazan ayı boyunca mukabeleler oluyor mu?

Camilerde oluyor ama evlerde kendi aramızda olmuyor, hızlı okuyan olmadığı için. İlk zamanlar hoca eksikliği olduğu için hanımlar içinde mukabele okunmuyordu. Ama sonradan mümkün hale geldi çok şükür.

Oruç sizin için ne anlam ifade ediyor? İlk orucunuzu hatırlıyor musunuz?

Biz küçükken yarım gün oruç tutuyorduk, böyle alıştırdı annem bizi ilk oruca. Küçükken, arkadaşlarımla birlikte oruç tutar, top oynamaya giderdik. Tüm ayı tutmuyorduk. Ama sahura kalkabildiğimiz günler orucu tam bir şekilde tutuyorduk. Hatırlıyorum, dışarda oynarken arkadaşlarımdan biri bana, “Oruçlu olduğumu unutup su içtim. Ama annem, bilmeden içtiysen orucun bozulmaz dedi. Sonra tekrar unuttum oruç olduğumu tekrar içtim.” diye bize orucunu anlatmıştı. Bu unutarak su içmek küçüklüğümden bana kalan bir hatıra. Ramazan’ın tamamını ilk kez 12 yaşımda oruçlu geçirmiştim ve Türkiye’deydik. O zamandan Ramazan pidelerini ve sahurdaki davulcuları hatırlıyorum.

İtalya’da bayram resmi olarak tatil mi? Bayramı nasıl geçiriyorsunuz? Sizde özel şeyler var mı? Bizde malum çocuklar şeker toplar, aile ziyaretleri yaparlar. Mesela ben Almanya’da yaşıyorum. Küçükken camilerde çocuklar için bayram buluşmaları oluyordu, bize hediyeler veriyorlardı.

Bayram resmi tatil değil. Ama biz okul günlerine denk geldiğinde bugün bizim bayramımız diye haber verip okula gitmiyorduk. Biz de küçükken bayramda şeker toplamaya gidiyorduk. Ev ev gezip el öpüyorduk, misafirlikte tatlı ikram ediliyordu. Yani kendi Türk geleneğimizde olan şeyleri buraya uyarlamaya çalışıyorduk.

Okula gitmememiz rapor şeklinde oluyordu. Annem, bayram sebebiyle okula gidemeyeceğimi belirttiği bir rapor yazıyordu. Sınav gününe denk geldiği zaman gelmemizi istiyorlardı. Ama sınava girmediğimizde de sorun olmuyordu, mazeret sınavına girebiliyorduk. Birkaç yıl önce bayram stajıma denk gelmişti. Ben de yarım gün çalışmayı talep etmiştim. Onlar da buna karşı çıkmadılar, hoş karşıladılar. Hatta hangi saatlerde daha müsait olduğumu sordular. Diğer çalışanlar için ise, çalıştıkları iş yerine göre değişiyor bayram tatili verip vermemeleri.

Bayram sizin için ne ifade ediyor, nasıl geçiyor?

Biz bayramda hep toplanırdık. Bayrama özel elbise alışverişine giderdik. Temiz ve yeni kıyafetlerimizi giyerdik. Aldıklarımızı heyecanla arkadaşlarımıza göstermek için sabırsızlanırdık. Arkadaşlar ile birlikte kapı kapı dolaşır şeker toplardık. Hâlâ aynı arkadaşlar ile yine birlikte bayram gezmelerimizi yaparız. Bayram benim için, oruç tutmaya alıştığım için biraz da hüzünlü oluyor. Bayram günü geliyor yemek yemeye kıyamıyorsun. Bazen de istemeden acaba oruç muyum diye düşünürken buluyorsun kendini.

Unutamadığınız en ilginç Ramazan veya bayram anısı var mı?

Aslında böyle unutamadığım bir Ramazan veya bayram olmadı. Çünkü hepsi çok güzeldi. Ancak yine de aklımda en çok kalan Ramazan geçen yıl oldu. İlk defa ailemden uzak bir Ramazan geçirdim Türkiye’de. Bir Ramazan’ım İtalya’da geçmişti. Oradaki Ramazan’ım da çok farklıydı. Birlikte oruç tuttuğumuz, teravih namazlarını kıldığımız ve aynı zamanda arkadaşlar ile oyunlar oynadığımız, hem ibadetlerimizi tamamen yerine getirip hem de eğlendiğimiz Ramazanları unutamıyorum.

Bizimle İtalya anılarını ve tecrübelerini paylaştığın için çok teşekkür ederiz.

Diğer ülkelerdeki söyleşileri okumak için tıklayın: Ramazan Söyleşileri